Kartalhan Hukuk & Danışmanlık Av. Meltem KARTALHAN
Eşin mirasçılığı, miras hukukunun en temel konularından biridir ve bir kişinin vefatı sonrasında eşinin miras üzerindeki haklarını düzenler. Bu haklar, evlilik süresince edinilen ortak yaşamın sonuçları olarak kabul edilir ve eşin, hayat arkadaşının vefatı halinde korunması gereken temel bir haktır. Eşin mirasçılığı, hem mal varlığının korunması hem de hayatta kalan eşin maddi güvencesinin sağlanması açısından büyük önem taşır.
Miras hukukunda eşin mirasçılığı, vefat eden kişinin bıraktığı mal varlığının, kanuni mirasçılar arasında nasıl paylaştırılacağını belirler. Türkiye'de, eşin mirasçılık hakları Medeni Kanun ile düzenlenmiştir ve eşler arasındaki mal rejimine göre farklılık gösterir. Eşin, mirastan alacağı pay, vefat edenin geride bıraktığı diğer mirasçıların varlığına ve sayısına bağlı olarak değişiklik gösterir.
Hayatta kalan eş, vefat eden eşin kanuni mirasçılarından biri olarak kabul edilir ve diğer mirasçılarla birlikte mirastan pay alma hakkına sahiptir. Eşin mirasçılık oranı, vefat edenin çocuklarının, anne ve babasının ya da diğer yakın akrabalarının varlığına göre belirlenir. Örneğin, vefat eden kişinin çocukları varsa, hayatta kalan eş ve çocuklar arasında miras, Medeni Kanun'da belirlenen oranlara göre paylaştırılır.
Eşin mirasçılığı sadece maddi varlıklarla sınırlı değildir; aynı zamanda, manevi haklar ve yükümlülükler de bu kapsama girer. Bu, vefat eden eşin kişisel eşyaları, aile yadigarları ve diğer manevi değeri olan mülklerin paylaşımını da içerir. Hayatta kalan eşin, vefat eden eşin mirası üzerindeki hakları, evlilik birliğinin devam ettiği sürece edinilen ortak yaşamın bir yansımasıdır.
Eşin mirasçılığıyla ilgili hukuki süreçler, zaman zaman karmaşık hale gelebilir ve mirasın paylaşımı konusunda anlaşmazlıklar yaşanabilir. Bu durumda, deneyimli bir miras hukuku avukatının rehberliği, sürecin adil ve hukuka uygun bir şekilde yönetilmesi için büyük önem taşır. Avukatlar, miras paylaşımı konusunda danışmanlık yapar, müvekkillerinin haklarını korur ve gerekirse hukuki süreçlerde onları temsil eder.
Eşin mirasçılığı, miras hukukunun temel bir unsuru olarak, hayatta kalan eşin korunmasını ve vefat eden eşin mal varlığının adil bir şekilde paylaştırılmasını amaçlar. Bu süreç, evlilik birliğinin sona ermesinin ardından hayatta kalan eşin maddi ve manevi güvencesinin sağlanması açısından büyük önem taşır. Bu nedenle, miras paylaşımı ve eşin mirasçılığı konularında uzman bir avukattan hukuki destek almak, sürecin sorunsuz ve adil bir şekilde tamamlanmasına yardımcı olur.
Eşin mirasçılığında, eş zümre mirasçısı değildir. TMK madde 499'a göre eş; birinci zümre ile (mirasbırakanın altsoyu) mirasçı olursa terekenin dörtte birini, ikinci zümre ile (mirasbırakanın anne babası ve bunların altsoyu) mirasçı olursa terekenin yarısını, 3. Zümre ile (büyükanne - büyükbabalar ve bunların altsoyları) mirasçı olursa terekenin dörtte üçünü almaktadır. Altsoyun tamamı mirası reddederse terekenin tamamı eşe kalmaktadır.
Sağ kalan eş ile ölen eşi arasındaki mal rejiminin tasfiyesi de öncelikli bir hukuki işlemdir. Sağ kalan eş ölen eş ile aralarındaki mal rejiminden kaynaklanan haklarını aldıktan sonra ölen eş adına kalan malvarlığı mirasa konu olacaktır. Sağ kalan eşin mal rejiminden kaynaklanan bu hakları mirasçılık sıfatından ayrıdır.
TMK madde 181'e göre boşanan eşler bu sıfatla birbirinin yasal mirasçısı olamazlar ve boşanmadan önce yapılmış ölüme bağlı tasarruflarla kendilerine sağlanan hakları da aksi tasarruftan anlaşılmadıkça kaybetmektedirler.
Boşanma davası devam ederken ölen eşin mirasçılarından birinin davaya devam etmesi ve diğer eşin kusurunun ispatlanması halinde de yasal mirasçı olamazlar ve boşanmadan önce yapılmış ölüme bağlı tasarruflarla kendilerine sağlanan hakları da aksi tasarruftan anlaşılmadıkça kaybetmektedirler.
TMK madde 159'a göre evlenmenin butlanını dava etme hakkı mirasçılara geçmemektedir. Ancak mirasçılar açılmış olan davayı sürdürebilirler. Dava sonucunda evlenme sırasında iyi niyetli olmadığı anlaşılan sağ kalan eş yasal mirasçı olamaz, ayrıca daha önce ölüme bağlı tasarufları da kaybetmektedir.
Yukarıda değinilmiş olan hususlar genel hatları ile kaleme alınmış olup; her somut olay birbirinden farklı özellikler taşıyabileceğinden hak kaybına uğramamanız adına adına bir hukuk bürosu ile iletişime geçip profesyonel destek almanızı öneririz.