Kartalhan Hukuk & Danışmanlık Av. Meltem KARTALHAN
İcra ve İflas Hukuku, borçların tahsil edilmesi, iflas süreçlerinin yönetilmesi ve alacaklılar ile borçlular arasındaki hukuki ilişkilerin düzenlenmesi ile ilgili hukuk dalıdır. İcra ve iflas hukukunda görev ve yetki kuralları, hangi mahkemenin veya icra dairesinin bir icra veya iflas davasına bakacağını ve hangi yargısal işlemlerin uygulanacağını belirler.
Görev kuralı, bir davaya bakma yetkisinin hangi mahkeme veya icra dairesine ait olduğunu belirler. İcra ve iflas davaları genellikle borçlunun ikametgahı, borcun doğduğu yer veya alacağın bulunduğu yer gibi özel görev kurallarına tabidir. Bu, davaların doğru yargı merciinde ve etkin bir şekilde görülmesini sağlar.
Yetki kuralları, bir mahkeme veya icra dairesinin hangi tür davaları görebileceğini tanımlar. İcra ve iflas hukukunda, yetki, genellikle davanın niteliğine, alacak miktarına ve tarafların durumuna göre belirlenir. Ayrıca, özel ve genel yetki ayrımları da söz konusu olabilir, bu da belirli durumlar ve işlemler için özel olarak atanmış mahkemelerin ve dairelerin olabileceği anlamına gelir.
İcra daireleri, alacaklıların alacaklarını tahsil etmelerine yardımcı olmak için icra işlemlerini yürütür. Bu daireler, borçluların mal varlığı üzerine haciz koyma, satış işlemlerini gerçekleştirme ve tahsilat yapma yetkisine sahiptir. İcra dairelerinin görev ve yetkileri, alacaklıların haklarının korunması ve icra işlemlerinin adil bir şekilde yürütülmesi için önemlidir.
İflas mahkemeleri, işletmelerin veya şahısların iflas süreçlerini yönetir. Bu mahkemeler, iflasın açılmasına karar verir, iflas idaresini atar ve iflas sürecinin her aşamasında alacaklılar ve borçlular arasındaki ilişkileri düzenler. İflas mahkemelerinin görev ve yetkileri, borçların adil ve düzenli bir şekilde ödenmesini sağlamak ve iflas sürecinde tarafların haklarının korunmasını amaçlar.
İcra ve İflas Hukukunda Görev ve Yetki Kuralları, hukuki süreçlerin adil, hızlı ve etkin bir şekilde işlemesini sağlar. Bu kurallar, alacaklıların haklarını korurken borçlulara da yasal haklarını kullanma imkanı tanır. Ayrıca, icra ve iflas süreçlerinin hukuki çerçevede yürütülmesini ve tarafların haklarının korunmasını sağlar. İcra ve iflas hukuku, mali krizler ve borç sorunları karşısında taraflara rehberlik eder ve ekonomik istikrarın sürdürülmesine katkıda bulunur.
İcra ve iflas hukukunda yetki; icra takibinin hangi yerdeki icra dairesinde açılacağı anlaşılmaktadır.
İlamsız icra takiplerinde genel yetki kurallarına göre yetkili icra dairesi; genel olarak borçlunun yerleşim yerindeki icra dairesidir. Yani kesin hüküm bulunmayan hallerde; ilamsız takipte borçlunun takip tarihindeki ikametgahının bulunduğu yer icra dairesi yetkilidir . İcra ve iflas hukukunda genel yetki kurallarında HMK madde 5-19'daki yetki kuralları, ilamsız icra takiplerinde kıyasen uygulanmaktadır.
Türkiye’de yerleşim yeri bulunmayanlar hakkında genel yetkili icra dairesi, davalının Türkiye’deki mutad meskeninin bulunduğu yer mahkemesidir. Ancak, diğer özel yetki halleri saklı kalmak üzere, malvarlığı haklarına ilişkin dava, uyuşmazlık konusu malvarlığı unsurunun bulunduğu yerde de açılabilir.
Sözleşmeden doğan para borçlarına ilişkin icra takiplerinde, sözleşmenin ifa edileceği yer icra dairesinde de takip başlatılabilir. İfa yeri tarafların açık veya kapalı iradelerine göre belirlenir. Sözleşmede ifa yeri belirtilmemiş ise kanuni ifa yerine başvurulur. İcra takibi sözleşmeden kaynaklı bir para borcu ise ve sözleşmede aksine bir madde yok ise para borcu alacaklının ödeme zamanındaki yerleşim yerinde ödenir. Bu durumlarda icra takibinin başlatılacağı yetkili icra dairesi alacaklının yerleşim yeridir. Diğer tüm sözleşmeden kaynaklanan icra takiplerinde, sözleşmenin yapıldığı yer icra dairesi yetkilidir.
Haksız fiilden doğan davalarda, haksız fiilin işlendiği veya zararın meydana geldiği yahut gelme ihtimalinin bulunduğu yer ya da zarar görenin yerleşim yeri mahkemesi de yetkilidir.
Taraflar icra dairesinin yetkisi hakkında yetki sözleşmesi yapabilir. Yetki sözleşmesi HMK madde 17 de düzenlenmiştir. Tacirler veya kamu tüzel kişileri, aralarında doğmuş veya doğabilecek bir uyuşmazlık hakkında, bir veya birden fazla icra dairesini sözleşmeyle yetkili kılabilirler. Taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça icra takibi sadece sözleşmeyle belirlenen bu icra dairelerinde açılır.
İlamlı icra takibinde ise yetki kuralları ilamsız icra takibinden farklıdır. İlamlı icra takibinde alacaklı, Türkiye'nin herhangi bir yer icra dairesine başvurabilir. Borçlu ilamlı icrada yetki itirazında bulunamaz.
Yukarıda değinilmiş olan hususlar genel hatları ile kaleme alınmış olup; her somut olay birbirinden farklı özellikler taşıyabileceğinden hak kaybına uğramamanız adına bir hukuk bürosu ile iletişime geçip profesyonel destek almanızı öneririz.