İcra Hukuku, borçlarını rızasıyla ödemeyen borçlulardan alacakların devlet gücü (cebri icra) kullanılarak tahsil edilmesini sağlayan, teknik ve şekli kuralların çok sıkı uygulandığı bir hukuk dalıdır. Özellikle Ankara ve sanayinin kalbi olan Ostim bölgesinde, ticari hayattan kaynaklanan çek, senet, fatura ve cari hesap alacaklarının tahsili, işletmelerin nakit akışı için hayati önem taşır. Ostim'de icra hukuku avukatları, müvekkillerine sadece alacak tahsili değil, aynı zamanda haksız takiplere karşı koruma (haciz kaldırma, itiraz, menfi tespit) hizmeti de sunar.

Bu rehberde, alacaklılar için en hızlı tahsilat yollarını ve borçlular için yasal savunma haklarını, İcra ve İflas Kanunu (İİK) çerçevesinde en ince detayına kadar inceledik. Sürecin doğru yönetilmesi, alacağın tahsil kabiliyetini doğrudan etkiler.

1. İcra Takibi Türleri: Hangi Alacak İçin Hangi Yol?

Alacağın dayandığı belge (Senet, Mahkeme Kararı veya sadece Fatura), başlatılacak icra takibinin türünü ve hızını belirler. Yanlış takip türü seçmek, itirazla karşılaşılmasına ve sürecin yıllarca uzamasına neden olabilir.

A. İlamsız İcra Takibi (Genel Haciz Yolu)

Alacaklının elinde herhangi bir mahkeme kararı veya kambiyo senedi (çek/bono) bulunmadığı durumlarda başvurulan yoldur. Fatura, cari hesap ekstresi, adi yazılı sözleşme veya sadece sözlü alacak iddiası ile başlatılabilir.

• Süreç: Borçluya "Ödeme Emri" (Örnek 7) gönderilir.
• İtiraz Hakkı: Borçlu, ödeme emrini tebliğ aldıktan sonra 7 gün içinde icra dairesine giderek "Borcum yoktur" diyerek itiraz ederse takip durur.
• Dava: Duran takibi açmak için alacaklının "İtirazın İptali Davası" açması ve %20 icra inkar tazminatı talep etmesi gerekir.

B. Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu (Çek ve Senet)

Bu, ticari hayatta en sık kullanılan ve en hızlı sonuç veren takip yoludur. Alacaklının elinde Kanunen geçerli bir Çek, Bono (Senet) veya Poliçe varsa bu yola başvurur.

• Ödeme Süresi: Borçluya gönderilen ödeme emrinde (Örnek 10), borcu ödemesi için 10 gün süre verilir.
• İtiraz Kısıtı: Borçlu borca itiraz etse bile takip kendiliğinden durmaz. İtiraz için 5 gün içinde İcra Mahkemesi'ne dava açması gerekir.
• Haciz: 10 gün sonunda ödeme yapılmazsa, derhal haciz işlemleri başlatılabilir.

C. İlamlı İcra Takibi (Kesin Hüküm)

Bir mahkeme kararına (İlam) dayanan takiplerdir. Mahkeme ilamları, Türkiye'nin her yerindeki icra dairesinden takibe konulabilir. Bu takip türünde borçlunun borca itiraz hakkı yoktur (ancak borcun ödendiğini resmi belgeyle ispatlarsa itfa itirazında bulunabilir). İlamlı icra, alacağın varlığı konusunda en güçlü hukuki güvenceyi sağlar.

2. Özel Takip Usulleri ve Koruma Tedbirleri

Rehnin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip

Alacak bir rehinle (ipotek veya taşınır rehni) teminat altına alınmışsa, alacaklı kural olarak doğrudan haciz yoluna gidemez. İİK m. 45 gereği "Önce Rehne Başvuru Kuralı" uygulanır. Önce rehinli malın satışı istenir, eğer satış bedeli borcu karşılamazsa kalan miktar için genel haciz yoluna gidilebilir.

İhtiyati Haciz (Acil Önlem)

Borçlunun mal kaçırma ihtimali varsa veya borcun vadesi gelmiş ancak ödenmemişse, dava açılmadan veya takip başlatılmadan önce mahkemeden alınan "geçici el koyma" kararıdır. Alacaklı, mahkemeye belirli bir teminat (%15-20) yatırarak bu kararı alır ve borçluya haber vermeden (tebligat yapmadan) banka hesaplarına ve mallarına blokaj koydurabilir. Bu, tahsilatın en etkili silahıdır.

3. Haciz Süreci: Neler Haczedilebilir, Neler Haczedilemez?

Takip kesinleştikten sonra alacaklı vekili haciz talebinde bulunur. Ancak İcra İflas Kanunu'ndaki son değişikliklerle birlikte haczedilmezlik sınırları genişletilmiştir:

Haczedilebilen Mallar

• Gayrimenkuller (Ev, Arsa, Tarla - Meskeniyet iddiası yoksa).
• Araçlar ve iş makineleri (Yakalamalı haciz şerhi ile trafikte bağlanabilir).
• Banka hesaplarındaki nakit para ve yatırım hesapları.
• Maaşın 1/4'ü (Dörtte biri) ve diğer gelirler.
• Şirket hisseleri ve üçüncü kişilerdeki hak ve alacaklar.

Haczedilemeyen Mallar (İİK m. 82)

• Ev Eşyaları: Borçlunun ve ailesinin yaşaması için lüzumlu olan (buzdolabı, çamaşır makinesi, koltuk, yatak vb.) eşyalar haczedilemez. (Aynı eşyadan iki tane varsa biri haczedilebilir).
• Emekli Maaşı: Borçlunun açık muvafakati olmadan haczedilemez (Nafaka borçları hariç).
• Mesleki Aletler: Borçlunun mesleğini sürdürmesi için zorunlu olan alet ve edevat.

4. Borçlu Hakları ve Haksız Takibe Karşı Davalar

Haksız bir icra takibine maruz kalan borçlunun başvurabileceği hukuki yollar şunlardır:

Menfi Tespit Davası

İcra takibi öncesinde veya sırasında açılan, borçlunun "borçlu olmadığının tespiti"ni istediği davadır. Bu dava kazanılırsa icra takibi iptal edilir ve alacaklı %20 kötü niyet tazminatına mahkum edilebilir.

İstirdat (Geri Alma) Davası

Borçlu, cebri icra tehdidi altında (örneğin haciz baskısıyla) ödemek zorunda olmadığı bir parayı ödemişse, bu paranın geri alınması için 1 yıl içinde İstirdat Davası açabilir.

Şikayet Yolu ve İhalenin Feshi

İcra memurunun işlemlerinin kanuna aykırı olması (örneğin usulsüz tebligat, haczedilmezlik kuralının ihlali) durumunda, İcra Hukuk Mahkemesi'ne şikayet yoluna başvurulur. Ayrıca satılan malın ihalesinde usulsüzlük varsa, 7 gün içinde İhalenin Feshi davası açılabilir.

Sıkça Sorulan Sorular (Ankara İcra Hukuku)

Soru: Mal beyanında bulunmazsam ne olur?

Ödeme emri tebliğinden itibaren süresi içinde (genellikle 7 veya 10 gün) mal beyanında bulunmazsanız veya gerçeğe aykırı beyanda bulunursanız, alacaklının şikayeti üzerine 3 aya kadar tazyik hapsi ile cezalandırılabilirsiniz. Hapis kararı, borç ödendiğinde düşer.

Soru: İcra takibi ne zaman zamanaşımına uğrar?

İcra dosyasında, son işlem tarihinden itibaren alacaklı tarafından 1 yıl (haciz isteme süresi) veya 10 yıl (genel zamanaşımı) boyunca hiçbir işlem yapılmazsa dosya işlemden kaldırılır (düşer). Ancak borçlunun borcu sona ermez, dosya yenilenebilir.

Soru: Evime haciz gelir mi, kapıyı açmak zorunda mıyım?

Evet, kesinleşmiş bir takipte icra memuru, polis eşliğinde eve gelip çilingir vasıtasıyla kapıyı açtırabilir. Ancak yeni kanun gereği, evdeki lüzumlu eşyalar (aynısından iki tane yoksa) haczedilemez, sadece tespit (tutanak) tutulur.