Vasilik, velayet altında bulunmayan küçüklerin veya çeşitli nedenlerle (akıl hastalığı, yaşlılık, savurganlık vb.) kendi işlerini göremeyecek durumda olan ergin kişilerin (kısıtlıların) haklarının korunması ve mallarının yönetilmesi için mahkeme tarafından atanan yasal temsilcilik kurumudur (TMK m. 396). Vasi, kısıtlının malvarlığını yönetir, hukuki işlemlerde onu temsil eder ve bakımını gözetir.

Ankara Medeni Hukuk Avukatı olarak, vasi tayini davalarının hassasiyetini ve teknik detaylarını (sağlık kurulu raporu, hesap verme yükümlülüğü, izin alınması gereken işlemler) yakından takip ediyoruz. Vasi atanması, kişinin ehliyetini sınırlayan ciddi bir karar olduğundan, mahkemeler sıkı inceleme yapar.

1. Kimlere Vasi Atanır? (Kısıtlanma Sebepleri)

Türk Medeni Kanunu'na göre vasi atanmasını gerektiren haller şunlardır:

A. Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı (TMK m. 405)

Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı nedeniyle işlerini göremeyen veya korunması gereken kişiler kısıtlanır. Bu durum için tam teşekküllü hastaneden Sağlık Kurulu Raporu alınması şarttır.

B. Savurganlık, Alkol ve Madde Bağımlılığı (TMK m. 406)

Savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı veya malvarlığını kötü yönetmesi sebebiyle kendisini veya ailesini darlığa düşüren kişiler kısıtlanabilir.

C. Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza (Hapis) (TMK m. 407)

Bir yıl veya daha uzun süreli hapis cezasına mahkum edilen her ergin kısıtlanır ve cezası süresince kendisine vasi atanır.

D. Yaşlılık ve İstek Üzerine (TMK m. 408)

Yaşlılığı, sakatlığı, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden ergin kişi, kendi isteğiyle kısıtlanmayı talep edebilir.

2. Vasi Tayini Davası Nasıl Açılır?

Vasilik davası, çekişmesiz yargı işidir ve şu usullerle yürütülür:

• Görevli Mahkeme: Sulh Hukuk Mahkemesi.
• Yetkili Mahkeme: Küçüğün veya kısıtlının yerleşim yeri mahkemesi.
• Kimler Başvurabilir? Eş, yakın akrabalar, komşular veya ilgili herkes durumu mahkemeye bildirebilir. Hakim re'sen de harekete geçebilir.
• Süreç: Mahkeme, sağlık raporu alır, gerekirse kısıtlıyı dinler ve şartlar oluşmuşsa vasiyi atar.

3. Vasinin Yetkileri ve Sorumlulukları

Vasi olmak sadece bir "unvan" değil, ciddi bir sorumluluktur. Vasinin görevleri şunlardır:

Defter Tutma ve Hesap Verme

Vasi, göreve başlarken kısıtlının malvarlığının defterini tutar. Her yıl mahkemeye düzenli olarak hesap raporu vermek zorundadır.

İzin Alınması Gereken İşlemler

Vasi, her işlemi kafasına göre yapamaz. Özellikle taşınmaz alım-satımı, kefil olma, vakıf kurma, önemli bağışlar yapma gibi işlemlerde Sulh Hukuk Mahkemesi'nden (bazı hallerde Asliye Hukuk'tan da) izin almak zorundadır.

Yasak İşlemler

Vasi, kısıtlı adına kefil olamaz, vakıf kuramaz ve önemli bağışlarda bulunamaz (TMK m. 449).

Sıkça Sorulan Sorular (Vasilik)

Soru: Kimler vasi olamaz?

Kısıtlılar, kamu hizmetinden yasaklılar, haysiyetsiz hayat sürenler ve menfaati kısıtlı ile çatışanlar vasi olamaz.

Soru: Vasi maaş alır mı?

Evet. Vasi, kısıtlının malvarlığından karşılanmak üzere, emeğinin karşılığı olarak mahkemenin takdir edeceği bir ücreti isteyebilir (TMK m. 457).

Soru: Vasilik nasıl sona erer?

Kısıtlılığın sebebi ortadan kalkarsa (iyileşme, hapis cezasının bitmesi vb.) mahkeme kararıyla vesayet sona erer. Ayrıca vasinin ölümü, istifası veya azledilmesiyle de vasilik görevi biter.