Velayet, boşanma sonucu müşterek çocukların bakım, eğitim, sağlık ve korunmasıyla ilgili tüm hukuki hak ve sorumlulukların hangi ebeveyne ait olacağını belirleyen kritik karardır. Türk Medeni Kanunu (TMK), velayet kararlarında tek bir ölçütü esas alır: Çocuğun üstün yararı. Bu ilke, ebeveynlerin haklarından önce, çocuğun geleceğini ve refahını öncelikler.

Ankara Boşanma Avukatı olarak, velayet davalarında mahkemenin ebeveynlerin kusuruna değil, çocuğun en iyi şekilde gelişim göstereceği ortama odaklandığını vurguluyoruz. Kararın adil ve çocuğun menfaatine uygun olması için kapsamlı bir hukuki ve psikolojik hazırlık süreci yönetilmelidir.

1. Velayet Kararını Etkileyen Başlıca Kriterler

Mahkemeler, velayet kararı verirken iddialardan önce somut ve uzman görüşlerini temel alır:

A. Çocuğun Yaşı ve Cinsiyeti (Biyolojik Muhtaçlık)

Çocuğun yaşı ve cinsiyeti de velayet davalarında dikkate alınır. Özellikle küçük yaştaki çocuklar, anneleriyle daha fazla vakit geçirme ihtiyacı duyabilirler. Bu durumda, mahkemeler genellikle anneye velayet verme eğilimindedir. (0-3 yaş kuralı, Yargıtay'ın yerleşik uygulamasıdır).

B. Ekonomik Durumun Rolü ve Maddi Destek

Maddi durum, velayet kararlarında tek başına belirleyici değildir. Mahkeme, velayeti alan ebeveynin ekonomik durumu yetersiz olsa dahi, velayeti vermekten çekinmez. Bu durum, diğer eşten bağlanan iştirak nafakası ile dengelenir. Önemli olan, çocuğun güvenli bir yaşam sürdürmesi için gerekli şartların sağlanmasıdır.

2. Sosyal İnceleme (SED Raporu) ve Psikolojik Gelişim

Mahkeme, velayet davalarında çocuğun psikolojik ve duygusal gelişimini tespit etmek için Aile Mahkemesi'nde görevli uzmanlardan (psikolog, pedagog) destek alır:

• SED Raporu: Uzmanlar, ebeveynlerin yaşadığı ortamı, ebeveyn-çocuk ilişkisini ve çocuğun psikolojik durumunu inceleyen bir sosyal inceleme raporu düzenler. Bu rapor, hakimin kararını doğrudan etkiler.
• Çocuğun Görüşü: Belirli bir yaşın (genellikle 8 yaş ve üzeri) üzerindeki çocukların, hangi ebeveynle yaşamak istediklerine dair görüşleri mahkeme tarafından değerlendirilir. Çocuğun istek ve beklentileri, velayet kararının şekillenmesinde önemli bir rol oynar.
• Eğitim Hayatı: Çocuğun mevcut yaşam düzeninin bozulmaması, okul hayatının kesintiye uğramaması ve sosyal çevresinin devamlılığı mahkemelerin öncelikli kriterleridir.

3. Ortak Velayet ve Velayet Düzenlemelerinin İhlali

Velayet kararları tek taraflı (tek velayet) olabileceği gibi, son yıllarda Türkiye'de Ortak Velayet kararları da verilmeye başlanmıştır:

• Ortak Velayet: Ebeveynlerin boşanma sonrası çocuğun eğitimi, sağlığı gibi kritik kararları birlikte alması ve çocuğa karşı eşit haklara sahip olması modelidir. Bu, ebeveynlerin işbirliği yapabildiği durumlarda mümkündür.
• Velayetin İhlali (Tazyik Hapsi): Velayeti almayan ebeveynin Kişisel ilişki (Görüşme) hakkını engellemek suçtur (İİK m. 341a). Bu durumda, icra dairesine başvurularak velayeti ihlal eden ebeveyn hakkında tazyik hapsi kararı çıkarılabilir.
• Velayetin Değiştirilmesi: Velayet, çocuğun menfaatleri gereği, koşulların değişmesi (ihmal, kötü muamele, başka şehre taşınma) halinde her zaman değiştirilebilir.

Sıkça Sorulan Sorular (Velayet Davaları)

Soru: Velayet davası ne kadar sürer?

Velayet davaları, uzman raporları, sosyal inceleme süreci ve tanık dinleme nedeniyle ortalama 1.5 - 2 yıl sürebilmektedir. Bu süreçte tedbir kararıyla velayet geçici olarak bir tarafa verilir.

Soru: Çocuğun evden alınması (çocuk teslimi) nasıl yapılır?

Velayet kararı kesinleştikten sonra çocuk teslimi, İcra Daireleri yerine, uzman (Pedagog/Psikolog) eşliğinde, çocuğun ruh sağlığını koruyarak yapılmaktadır (İİK m. 341a). Bu, çocuğun travma yaşamasını önlemek için kritik bir süreçtir.

Soru: Çocuk şu an kimin yanında kalıyorsa, velayeti o mu alır?

Mahkeme, çocuğun alıştığı düzeni (fiili durum) dikkate alır. Ancak bu tek başına velayet nedeni değildir. Eğer bu durum, diğer ebeveynin zorla çocuğu yanında tutmasından kaynaklanıyorsa veya fiili durum çocuğun menfaatine değilse, velayet değiştirilir.