Tüketici Hukukunda Dört Temel Ayıp Türü

Ayıplı mallar, genellikle dört ana kategoriye ayrılır:

• 1. Açık Ayıp: Satılan malda gözle görülebilen, ilk bakışta fark edilen ayıplardır. (Örn: Kırık ekran, yırtık ambalaj.)
• 2. Gizli Ayıp: Gözle görülemeyen ve malın kullanılması, denenmesi ile ortaya çıkan ayıptır. (Örn: Garanti süresi dolduktan sonra ortaya çıkan üretim hatası.)
• 3. Hukuki Ayıp: Malda fiziksel bir eksiklik olmamasına rağmen, hukuki nedenlerle maldan yararlanma kısmen veya tamamen engelleniyorsa söz konusudur. (Örn: Satın alınan arabanın üzerinde haciz olması.)
• 4. Ekonomik Ayıp: Tüketicinin maldan yararlanma imkanını azaltan, malın ekonomik değerini düşüren ayıptır. (Örn: Vaat edilen özelliklerin malda bulunmaması.)

Yerel Örnek: Ankara Ostim'de bulunan ve makine satan bir firmadan alınan makinenin hacizli olması hukuki ayıp olarak adlandırılmaktadır. Satın alınan makinenin hacizli olmasından kaynaklı olarak yararlanılmasının engellenmesi halinde hukuki ayıp hükümlerine dayalı olarak dava ve talep hakkı mevcuttur.

Hukuki Ayıp ve Gizli Ayıpta Hak Arama Süreleri

Ayıplı mallarda satıcının sorumluluğu, ayıp türüne göre farklı süre ve prosedürlere tabidir. Tüketici, ayıp ortaya çıktığında derhal satıcıya bildirimde bulunmalıdır.

• Açık Ayıp Süresi: Tüketici, malı teslim aldıktan sonra 30 gün içinde ayıbı satıcıya bildirmek zorundadır.
• Gizli Ayıp Süresi: Ayıbın ortaya çıktığı tarihten itibaren satıcının sorumluluğu, malın tesliminden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Ancak satıcı, ayıbı ağır kusurla gizlemişse veya hileli davranmışsa, zamanaşımı süresinden bahsedilemez.

Ayıplı Mala Karşı Tüketicinin Seçimlik Hakları

Ayıplı bir malla karşılaşan tüketici, Tüketici Kanunu kapsamında satıcıya karşı dört ana seçimlik hakka sahiptir:

• Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme (iade).
• Satılanı alıkoyup, ayıp oranında indirim isteme.
• Aşırı bir masraf gerektirmiyorsa, ücretsiz onarım isteme.
• İmkan varsa, satılanın ayıpsız bir benzeriyle değiştirilmesini isteme.