Türkiye’de işverenlerin işçilerini sigortalı olarak çalıştırması zorunludur. Ancak birçok işveren, maliyetleri azaltmak amacıyla sigortasız işçi çalıştırarak yasaları ihlal edebilmektedir. Sigortasız işçi çalıştırmak, sadece para cezası değil, işyerinin teşviklerinin yanması ve hapis cezası riskini de beraberinde getirir.

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve İş Mahkemeleri nezdinde yürütülen süreçlerde, sigortasız çalıştırılan işçilerin geriye dönük haklarını kazanmaları mümkündür. Bu makalede, sigortasız işçi çalıştırmanın cezasını, işçinin hak arama yollarını ve işverenin karşılaşacağı hukuki yaptırımları detaylıca inceledik.

1. Sigortasız İşçi Çalıştırmanın Cezası Ne Kadar?

Sigortasız işçi çalıştıran işverenler için uygulanan cezalar, her yıl asgari ücrete göre güncellenir. 2024-2025 dönemi için temel yaptırımlar şunlardır:

• İdari Para Cezası: Sigortasız çalıştırılan her işçi ve her ay için ayrı ayrı ceza kesilir. Bir işçi için 1 yıllık sigortasız çalışma cezası on binlerce lirayı bulabilir (Asgari ücretin katları şeklinde uygulanır).
• Prim Borcu: İşveren, işçinin geçmişe dönük tüm sigorta primlerini gecikme faiziyle birlikte ödemek zorundadır.
• Teşvik İptali: İşveren, devletten aldığı (5 puanlık indirim vb.) tüm SGK teşviklerini kaybeder ve geçmişte yararlandığı teşvikleri faiziyle geri öder.

Hapis Cezası Riski

Sigortasız çalıştırılan işçi iş kazası geçirir veya hayatını kaybederse, işveren hakkında "Taksirle Yaralama" veya "Taksirle Öldürme" suçundan ceza davası açılır ve hapis cezası verilebilir.

2. İşçi Sigortasız Çalıştırıldığını Öğrenirse Ne Yapmalıdır?

Sigortasız çalıştırılan işçi, haklarını aramak için şu yolları izleyebilir:

A. ALO 170 ve SGK Şikayeti

İşçi, ALO 170 hattını arayarak veya SGK il müdürlüğüne dilekçe vererek şikayette bulunabilir. SGK denetmenleri işyerine giderek inceleme yapar. Ancak denetimde sigortasızlık tespit edilemezse dava açmak zorunludur.

B. Hizmet Tespiti Davası

Ankara İş Mahkemesi'ne başvurarak Hizmet Tespiti Davası açılabilir. Bu davada işçi, sigortasız çalıştığı günleri tanık, kamera kaydı veya maaş dekontlarıyla ispatlayarak, geriye dönük sigorta tescilini sağlar.

C. Haklı Nedenle Fesih ve Tazminat

Sigortasız çalıştırılmak, işçiye iş sözleşmesini haklı nedenle derhal fesih hakkı verir. İşçi istifa etse bile Kıdem Tazminatını alabilir.

Sıkça Sorulan Sorular (Sigortasız Çalışma)

Soru: Maaşımı elden alıyorum, sigortasız sayılır mıyım?

Evet. Maaşın bir kısmının bankadan (asgari ücret), kalanının elden ödenmesi "prim kaçırma"dır ve sigortasız çalışmanın bir türüdür. Bu durumda da hizmet tespiti davası açarak gerçek maaşınızı tescil ettirebilirsiniz.

Soru: Sigortasız işçi iş kazası geçirirse ne olur?

İşveren, işçinin tüm tedavi masraflarını ve SGK tarafından bağlanan gelirin tamamını (Rücuen tazminat) ödemek zorunda kalır. Ayrıca iş güvenliği önlemlerini almadığı için hapis cezası ile yargılanır.

Soru: Geriye dönük sigorta için dava açma süresi ne kadardır?

Hizmet tespiti davası için hak düşürücü süre 5 yıldır. İşten ayrıldığınız yılın sonundan itibaren 5 yıl içinde dava açmazsanız hakkınızı kaybedersiniz.