Boşanma sebepleri, Türk Medeni Kanunu'nun (TMK) 161. ve 166. maddeleri arasında sınırlı sayıda sayılmış olup, evlilik birliğini sona erdirmenin yasal dayanağını oluşturur. Boşanma davalarında görevli mahkeme Aile Mahkemeleri'dir. Yetkili mahkeme ise eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.

Boşanma sürecinde en önemli strateji, olaya uygun ve hukuken en güçlü olan sebebi (zina, terk, şiddetli geçimsizlik vb.) tespit ederek doğru dava türünü seçmektir. Bu rehberde, mutlak, nispi ve genel boşanma nedenlerini, hak düşürücü süreleri ve ispat yükünü detaylıca inceledik.

1. Mutlak Boşanma Sebepleri (İspat Yeterlidir - TMK m. 161-162)

Bu sebeplerin varlığı tek başına boşanma kararı verilmesi için yeterlidir. Hakim, evliliğin sarsılıp sarsılmadığını araştırmaz.

A. Zina (Aldatma) (TMK m. 161)

Eşlerden biri zina ederse, diğer eş boşanma davası açabilir.

• Kritik Süre: Olayın öğrenilmesinden itibaren 6 ay ve her halde olayın üzerinden 5 yıl geçmekle dava hakkı düşer.
• Af Hükmü: Zinayı affeden eş, bu sebebe dayanarak dava açamaz.

B. Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış (TMK m. 162)

Eşe karşı canına kastetmek (öldürmeye teşebbüs), pek kötü davranmak (ağır eziyet, işkence) veya ağır derecede onur kırıcı davranışta bulunmak (şiddetli hakaret, aşağılama) boşanma sebebidir.

• Pek Kötü Davranış: Her türlü fiziki ve psikolojik şiddet (aç bırakma, odaya kilitleme gibi eziyetler).
• Onur Kırıcı Davranış: Eşin kişilik haklarının ağır derecede ihlal edilmesi (toplum içinde aşağılama).
• Kritik Süre: Aynı şekilde, sebebin öğrenilmesinden itibaren 6 ay ve her halde sebebin doğumunun üzerinden 5 yıl geçmekle dava hakkı düşer.

2. Nispi Boşanma Sebepleri (Çekilmezlik Şartı Aranır)

Bu sebeplerin varlığında, mahkeme kararı verilebilmesi için ek olarak diğer eş için birlikte yaşamın çekilmez hale gelmesi koşulunun da ispatı aranır.

C. Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme (TMK m. 163)

Eşlerden biri küçük düşürücü (yüz kızartıcı) bir suç işler veya kumarbazlık, alkolizm gibi haysiyetsiz bir hayat sürerse boşanma davası açılabilir. İşlenen suçun küçültücü nitelikte olması ve bu durumun evliliği çekilmez kılması şarttır.

D. Terk (TMK m. 164)

Eşlerden biri, evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemek maksadıyla diğerini terk ettiği takdirde boşanma davası açılabilir.

• Kritik Süre: Terk eden eş, terk tarihinden itibaren en az 4 ay geçtikten sonra noter aracılığıyla "Eve Dön" ihtarı çekilmelidir.
• İhtardan sonra 2 ay geçmedikçe dava açılamaz. Süreler çok kritiktir.

E. Akıl Hastalığı (TMK m. 165)

Eşlerden biri akıl hastası olup da bu yüzden ortak hayat diğer eş için çekilmez hâle gelirse, hastalığın geçmesine olanak bulunmadığı resmi sağlık kurulu raporuyla tespit edilmek koşuluyla bu eş boşanma davası açabilir.

3. Genel Boşanma Sebebi: Evlilik Birliğinin Sarsılması (TMK 166)

Şiddetli geçimsizlik nedeniyle açılan bu dava, en yaygın boşanma sebebidir. Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri kendilerinden beklenmeyecek derecede temelinden sarsılmış olursa, eşlerden her biri boşanma davası açabilir.

• Anlaşmalı Boşanma: Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması veya bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi halinde gerçekleşir.
• Fiili Ayrılık: Herhangi bir sebeple açılmış bulunan davanın reddine karar verilmesi ve bu kararın kesinleştiği tarihten başlayarak üç yıl geçmesi halinde, ortak hayat yeniden kurulamamışsa boşanmaya karar verilebilir.

Sıkça Sorulan Sorular (Boşanma Sebepleri)

Soru: Eşim terk etti, ne zaman dava açabilirim?

Terk tarihinden itibaren 4 ay geçtikten sonra noterden ihtar çekmelisiniz. İhtardan sonra 2 ay daha beklenir (toplam 6 ay). Bu süreden önce dava açılırsa reddedilir.

Soru: Aldatıldım ama affettim, tekrar dava açabilir miyim?

Zina nedeniyle dava açma hakkınız af ile ortadan kalkmıştır. Ancak eşiniz tekrar aldatırsa veya affedilen olaydan sonra yeni bir kusurlu davranış sergilerse, o yeni olaya dayanarak dava açabilirsiniz.

Soru: Zina davası ile şiddetli geçimsizlik davası arasındaki fark nedir?

Zina mutlak boşanma sebebidir, ispatı yeterlidir. Şiddetli geçimsizlik ise nispi boşanma sebebidir; ispatlandıktan sonra dahi hakim, evliliği kurtarma şansı varsa boşanmaya karar vermeyebilir (Ancak uygulamada bu nadirdir).