Boşanma davası sonucu velayet, müşterek çocuğun bakım, eğitim ve korunmasıyla ilgili tüm hukuki sorumluluk ve hakların, boşanma sonrasında hangi ebeveyne ait olacağını belirleyen kritik bir karardır. Türk Medeni Kanunu'na (TMK) göre, velayet kararlarında asıl ve tek ölçüt, çocuğun üstün yararıdır.

Ankara Boşanma Avukatı olarak, velayet davalarında mahkemenin ebeveynlerin kusuruna değil, çocuğun en iyi şekilde gelişim göstereceği ortama odaklandığını vurguluyoruz. Hakim bu kararı verirken pedagog ve psikolog raporlarına, ebeveynlerin sosyal ve ekonomik durumlarına ve çocuğun yaşına göre belirlenen özel kriterlere bakar.

1. Velayetin Yaş Kriterlerine Göre Belirlenmesi

Mahkeme, velayet konusunda karar verirken çocuğun yaşına göre farklı öncelikler belirler. Bu, Yargıtay'ın yerleşik uygulamasıdır:

• 0-3 Yaş Arası (Anneye Muhtaçlık): Bu yaş aralığındaki çocukların, anne ile olan bağları çok sıkı olduğundan ve anne bakımına muhtaç olduğu kabul edildiğinden, velayet kural olarak anneye verilir (Annenin ciddi bir problemi yoksa).
• 3-6 Yaş Arası (Gözetim): Çocuğun bakım ve sevgisine hala muhtaçlık devam eder ancak mahkeme, annenin yaşayış biçimine, ebeveynlerin çalışma saatlerine ve çocuğa sağlayabileceği imkanlara dikkat eder.
• 6-8 Yaş Arası (Eğitim Başlangıcı): Çocuğun eğitim hayatına girmesiyle birlikte mahkeme, hangi eşin çocuğa daha iyi bir gelişim ve eğitim ortamı sunabileceğini inceler.
• 8 Yaş ve Üzeri (Çocuğun Görüşü): Yargıtay'a göre, idrak gücü sahibi 8 yaş ve üstü çocukların velayetinin kimde olacağı hususunda, ilk olarak çocuğun isteği sorulmalıdır. Çocuğun görüşü, hakimi bağlamasa da kararda önemli bir etkiye sahiptir.

2. Mahkeme Süreci ve Sosyal İnceleme (SED Raporu)

Velayet davalarında, hakim sadece iddiaları dinlemez; çocuğun menfaatini belirlemek için uzman incelemesi ister:

• Uzman Raporu: Mahkeme, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'na bağlı pedagog ve psikologlardan oluşan bir ekiple ebeveynlerin yaşam koşullarını, çocuğun psikolojisini ve ebeveynlere olan bağını inceletir. Bu rapor (SED Raporu), velayet kararının en önemli dayanağıdır.
• Ebeveyn Davranışı: Eşine karşı şiddet uygulayan, alkol veya uyuşturucu bağımlılığı olan, haysiyetsiz yaşam süren veya çocuğun fiziksel/ruhsal gelişimini tehlikeye atan eşe velayet verilmez.
• Eğitim ve Bakım: Hangi ebeveynin çocuğun eğitimine, sosyalleşmesine ve sağlık takibine daha iyi yardımcı olabileceği değerlendirilir.

3. Ortak Velayet ve Kişisel İlişki Hakkı

Ortak velayet, her iki ebeveynin de boşanma sonrası velayet yetkilerini eşit olarak kullanmasıdır. Çekişmeli boşanmada hakim bu kararı vermez, ancak ebeveynler anlaşmışsa ve hakim uygun görürse karar verilebilir.

Kişisel İlişki (Görüşme) Hakkı

Velayeti almayan ebeveynin çocukla kişisel ilişki kurma hakkı vardır. Hakim bu görüşme günlerini ve sürelerini (hafta sonu, bayram, yaz tatili vb.) detaylıca belirler. Çocuk için tehdit oluşturan durumlarda bu hak kısıtlanabilir veya denetimli olarak uygulanabilir.

Sıkça Sorulan Sorular (Velayet)

Soru: Çocuğun velayeti babaya verilebilir mi?

Evet. Çocuğun üstün menfaati gerektiriyorsa (örneğin annenin akıl sağlığı sorunları, bakımı ihmal etmesi, çocuğa kötü muamele etmesi veya haysiyetsiz yaşam sürmesi) velayet babaya verilir.

Soru: Velayet kararı sonradan değiştirilebilir mi?

Evet. Koşulların değişmesi (örneğin velayet sahibi ebeveynin başka bir şehre taşınması, evlenmesi, ruh sağlığının bozulması veya çocuğun isteğinin değişmesi) halinde "Velayetin Değiştirilmesi Davası" açılabilir.

Soru: Velayet davası ne kadar sürer?

Velayet davaları, genellikle pedagog ve psikolog incelemesi, sosyal inceleme (SED raporu) ve tanık dinlenmesi süreçleri nedeniyle ortalama 1.5 - 2 yıl sürebilmektedir. Hızlı karar için uzman avukatla çalışmak esastır.