Deniz ticaret hukuku, uluslararası ticaretin omurgasını oluşturan, gemilerin seyrüseferi, yük taşımacılığı, gemi adamlarının hakları ve deniz kazalarından doğan sorumlulukları düzenleyen özel bir hukuk dalıdır. Ankara, denize kıyısı olmamasına rağmen, Türkiye'nin lojistik ve idari merkezi olarak birçok nakliye, ithalat ve ihracat şirketine ev sahipliği yapmaktadır. Bu şirketlerin karşılaştığı en büyük hukuki sorunlar; navlun sözleşmeleri, yük hasarı (kargo hasarı) ve konişmento uyuşmazlıklarıdır.

Ankara Ticaret Avukatı olarak, uluslararası sözleşmeler (Lahey, Hamburg, Rotterdam Kuralları) ve Türk Ticaret Kanunu (TTK) çerçevesinde, deniz ticaretinden doğan ihtilaflarda şirketlere hukuki danışmanlık ve dava takip hizmeti sunuyoruz.

1. Navlun Sözleşmesi ve Konişmentonun Önemi

Deniz ticaretinin temeli, yükün taşınması taahhüdünü içeren Navlun Sözleşmesidir. Bu sözleşmenin en önemli ispat aracı ise Konişmento (Bill of Lading) belgesidir.

Konişmento Nedir?

Konişmento, taşıyanın (gemi sahibi/armatör) malları teslim aldığını gösteren ve varış limanında malların kime teslim edileceğini belirten kıymetli evraktır. Konişmentonun "temiz" (clean) olması, malların dış görünüş itibariyle hasarsız teslim alındığını kanıtlar. Eğer mal varışta hasarlı çıkarsa, konişmento üzerindeki kayıtlar davanın seyrini belirler.

Navlun Ücreti ve Alacak Davaları

Navlun (taşıma ücreti), genellikle malın tesliminde ödenir. Ancak "Navlun Peşin" veya "Navlun Varışta" gibi farklı ödeme şekilleri ihtilaflara yol açabilir. Ödenmeyen navlun bedelleri için gemi sahibi, yük üzerinde hapis hakkını kullanabilir ve malı teslim etmeyebilir.

2. Yük Hasarı, Kayıp ve Gecikme Sorumluluğu

TTK ve uluslararası kurallar gereği, taşıyan (nakliyeci), yükü teslim aldığı andan teslim edinceye kadar "özenle" taşımakla yükümlüdür.

• Yükün Hasara Uğraması: Malın ıslanması, kırılması veya bozulması durumunda taşıyan sorumludur. Ancak "deniz tehlikeleri" (fırtına vb.) veya "seyrüsefer hatası" gibi sorumsuzluk halleri varsa kurtulabilir.
• Geç Teslim (Gecikme): Malın zamanında teslim edilmemesi nedeniyle oluşan ticari zararlar (örneğin fabrikanın durması, satışın kaçırılması) için tazminat talep edilebilir.
• İhbar Süreleri: Mal teslim alınırken hasar dışarıdan belliyse derhal, belli değilse 3 gün içinde taşıyana yazılı bildirimde bulunulmalıdır. Aksi takdirde malın hasarsız teslim edildiği karinesi doğar.

3. Çatma (Gemi Kazası) ve Kurtarma Yardım

Denizde iki veya daha fazla geminin çarpışmasına Çatma denir. Çatma durumunda kusurlu olan taraf, diğer geminin ve yükün zararını tazmin etmek zorundadır. Ayrıca tehlikedeki bir gemiyi veya yükü kurtaran kişi, Kurtarma Yardım Ücreti talep edebilir. Bu davalar, uzmanlık gerektiren deniz ihtisas mahkemelerinde görülür.

4. Gemi Adamlarının Hakları (Deniz İş Kanunu)

Gemide çalışan kaptan, zabit ve tayfalar, 854 sayılı Deniz İş Kanunu'na tabidir (Normal İş Kanunu'na değil). Bu nedenle:

• Gemi adamlarının kıdem tazminatı, yıllık izin ve fazla mesai hakları farklı hesaplanır.
• Ücretlerin ödenmemesi durumunda, gemi adamının Gemi Alacaklısı Hakkı doğar ve gemi üzerinde kanuni rehin hakkı (geminin tutuklanması) kazanır.

Sıkça Sorulan Sorular (Deniz Ticareti)

Soru: Ankara'da deniz ticaret davası açılabilir mi?

Evet. Davalının (örneğin taşıyan şirketin veya sigorta şirketinin) merkezi Ankara'da ise veya sözleşmede yetki şartı varsa, Ankara Asliye Ticaret Mahkemeleri'nde dava açılabilir.

Soru: Konteynerim hasarlı geldi, tutanak tutmadım, ne olur?

Tutanak tutulmaması ispatı zorlaştırır ancak imkansız kılmaz. Yükün hasarlı olduğunu gösteren fotoğraflar, ekspertiz raporları ve diğer delillerle dava açılabilir. Ancak 3 günlük ihbar süresine dikkat edilmelidir.

Soru: Deniz alacaklarında zamanaşımı ne kadardır?

Genel olarak navlun sözleşmelerinden doğan davalarda zamanaşımı süresi 1 yıldır. Bu süre, malların teslim edildiği (veya edilmesi gereken) tarihten başlar. Süre çok kısa olduğu için hızlı hareket etmek şarttır.