Vesayet nedenleri, bir kişinin kendi işlerini göremeyecek durumda olması veya malvarlığını kötü yöneterek kendisini/ailesini yoksulluğa düşürme tehlikesi yaratması halinde, mahkeme kararıyla ergin kılınarak (kısıtlanarak) kendisine yasal temsilci (vasi) atanmasını gerektiren hukuki sebeplerdir.

Ankara Medeni Hukuk Avukatı olarak, vesayet davalarında en kritik aşamanın Sağlık Kurulu Raporu olduğunu ve hürriyeti bağlayıcı ceza nedeniyle kısıtlanma durumlarında sürecin nasıl işlediğini detaylıca ele alıyoruz. Vesayet, kişinin ehliyetini sınırlayan en ağır tedbir olduğu için, kanun koyucu bu nedenleri sınırlı sayıda saymıştır.

1. Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı (TMK m. 405)

En sık karşılaşılan vesayet nedenidir. Akıl hastalığı veya zayıflığı sebebiyle işlerini göremeyen, korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da başkalarının güvenliğini tehlikeye sokan her ergin kısıtlanır.

• Rapor Şartı: Bu sebebe dayanarak vasi atanabilmesi için, tam teşekküllü bir devlet hastanesinden (veya Adli Tıp Kurumu'ndan) alınacak Sağlık Kurulu Raporu şarttır. Hakim, raporu görmeden kısıtlama kararı veremez.
• Dinleme: Hakim, karar vermeden önce kısıtlanması istenen kişiyi dinleyebilir (Raporun içeriğine göre).

2. Savurganlık, Alkol ve Madde Bağımlılığı, Kötü Yaşam (TMK m. 406)

Kişinin akıl sağlığı yerinde olsa bile, bazı davranışları nedeniyle kendisini veya ailesini darlığa düşürme tehlikesi varsa kısıtlanabilir:

• Savurganlık: Malvarlığını gereksiz yere harcamak, borçlanmak.
• Bağımlılık: Alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı nedeniyle işlerini yönetememek.
• Kötü Yönetim: Malvarlığını kötü yönetmek suretiyle ailesini yoksulluğa düşürmek.
• Kötü Yaşama Tarzı: Toplum ahlakına aykırı, düzensiz bir yaşam sürmek.

Bu sebeplere dayalı davada, hakim kısıtlanacak kişiyi mutlaka dinlemek zorundadır.

3. Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza ve İsteğe Bağlı Kısıtlama

Hapis Cezası (TMK m. 407)

Bir yıl veya daha uzun süreli hapis cezasına mahkum olan her ergin kısıtlanır. Cezayı yerine getirmekle görevli makam, durumu vesayet makamına bildirir. Hükümlü, cezaevinde olduğu sürece kendisine vasi atanır. Hapis cezasının infazı bitince vesayet kendiliğinden kalkar.

İstek Üzerine (TMK m. 408)

Yaşlılığı, sakatlığı, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden ergin kişi, kendi isteğiyle kısıtlanmayı talep edebilir. Bu durumda hakim, kişinin beyanını esas alır.

Sıkça Sorulan Sorular (Vesayet)

Soru: Vasi atanan kişi evlenebilir mi?

Kısıtlı kişinin evlenebilmesi için vasisinin izni gerekir. Vasi izin vermezse, kısıtlı mahkemeye başvurarak evlenme izni talep edebilir.

Soru: Vasi, kısıtlının malını satabilir mi?

Vasi, kısıtlının taşınmazlarını (ev, arsa) satmak için Sulh Hukuk Mahkemesi'nden "Satışa İzin" kararı almak zorundadır. Satış, mahkeme gözetiminde ihale usulüyle yapılır.

Soru: Vesayet ne zaman sona erer?

Kısıtlılık sebebi (hastalık, hapis vb.) ortadan kalktığında, ilgili kişinin veya vasinin talebi üzerine mahkeme kararıyla vesayet sona erer. Akıl hastalığında, iyileşmeyi gösteren yeni bir sağlık kurulu raporu şarttır.