Konişmento (Bill of Lading), deniz ticaretinde taşıyanın (gemi sahibi/armatör) malları teslim aldığını gösteren ve varış limanında malların kime teslim edileceğini belirten kıymetli evraktır. Konişmento, uluslararası ticaretin en önemli belgesidir; çünkü malın mülkiyetini temsil eder ve senedin devri, malın mülkiyetinin de devri anlamına gelir.

Ankara Ticaret Avukatı olarak, özellikle ithalat ve ihracat yapan firmaların karşılaştığı konişmento uyuşmazlıklarında (kayıp konişmento, yük hasarı vb.) hukuki destek sağlıyoruz. Konişmento, sadece bir taşıma makbuzu değil, aynı zamanda bir taşıma sözleşmesi ispat aracıdır.

1. Konişmentonun Hukuki Niteliği ve İşlevleri

Konişmento, deniz ticaretinde üç temel işleve sahiptir:

• Tesellüm Belgesi: Taşıyanın malları teslim aldığını ve gemiye yüklediğini kanıtlar.
• Taşıma Sözleşmesi İspatı: Taşıyan ile taşıtan (yükleten) arasındaki sözleşmenin şartlarını içerir.
• Kıymetli Evrak: Konişmentoyu elinde bulunduran kişi, malların teslimini talep etme hakkına sahiptir. Konişmentonun devri, malların mülkiyetini de devreder.

2. Düzenlenme Şekline Göre Konişmento Türleri

TTK m. 1228 uyarınca konişmento üç şekilde düzenlenebilir:

A. Nama Yazılı Konişmento

Belirli bir kişinin adına düzenlenen konişmentodur. Devri en zor olan türdür; sadece alacağın temliki ve teslim yoluyla devredilebilir. Mallar sadece adı yazılı kişiye teslim edilir.

B. Emre Yazılı Konişmento

"Gönderilenin emrine" veya sadece "Emre" kaydıyla düzenlenen konişmentodur. Ticari hayatta en çok kullanılan türdür. Ciro ve teslim yoluyla kolayca devredilebilir. Bankalar genellikle akreditif işlemlerinde bu türü tercih eder.

C. Hamiline Yazılı Konişmento

İsim belirtilmeden "Hamiline" düzenlenen konişmentodur. Sadece senedin teslimi ile devredilir. Riski yüksektir çünkü senedi elinde bulunduran herkes malı teslim alabilir.

3. Malın Teslimi ve Taşıyanın Sorumluluğu

Varış limanında taşıyan, malları ancak konişmentonun asıl nüshasını ibraz eden yetkili hamile teslim etmekle yükümlüdür.

• Konişmento İbrazı Şarttır: Konişmento olmadan mal teslim edilmez. Eğer konişmento kaybolmuşsa, mahkemeden iptal kararı ve teminat karşılığı mal teslimi istenebilir.
• Temiz Konişmento: Konişmentoda malın hasarlı olduğuna dair bir şerh (not) yoksa, bu "Temiz Konişmento"dur ve malın hasarsız teslim alındığını ispatlar. Varışta mal hasarlı çıkarsa, taşıyan sorumludur.

Sıkça Sorulan Sorular (Konişmento)

Soru: Konişmento kaybolursa malı nasıl çekerim?

Konişmento zayi olursa, yetkili mahkemeden (Asliye Ticaret) "Konişmento İptali" davası açılmalı ve taşıyana teminat mektubu verilerek malın teslimi sağlanmalıdır. Aksi halde mal gümrükte bekler ve demuraj (bekleme) masrafı artar.

Soru: Yükleme konişmentosu ile tesellüm konişmentosu farkı nedir?

"Yükleme Konişmentosu", malın gemiye fiilen yüklendiğini gösterir ve bankalarca tercih edilir. "Tesellüm Konişmentosu" ise malın sadece taşıyan tarafından teslim alındığını (henüz yüklenmediğini) gösterir.

Soru: Konişmentodaki "Unknown Clause" ne anlama gelir?

Taşıyanın, konteynerin içini görmediği ve içeriğinden sorumlu olmadığı anlamına gelen "Said to contain" (İçeriği beyan edilmiştir) kaydıdır. Bu kayıt, taşıyanın sorumluluğunu sınırlar.