Hamile yazılı senetler, senedin metninden veya şeklinden, hamili (elinde bulunduranı) kim ise o kişinin hak sahibi sayılacağı anlaşılan kıymetli evraklardır (TTK m. 658). Bu senetler, ticari hayatta en kolay devredilebilen ve en hızlı tedavül eden (elden ele dolaşan) belgelerdir. Çek, pay senedi, tahvil ve banka bonosu gibi birçok kıymetli evrak hamile yazılı olarak düzenlenebilir.

Ankara Ticaret Avukatı olarak, hamile yazılı senetlerin kaybolması veya çalınması (zayi olması) durumunda açılacak iptal davaları ve ödeme yasağı kararları konusunda uzmanlık sağlıyoruz. Çünkü bu senetler, üzerinde isim yazmadığı için bulan kişi tarafından kötü niyetle kullanılmaya en açık belgelerdir.

1. Hamile Yazılı Senedin Özellikleri ve Devri

Hamile yazılı senetler, üzerinde belirli bir alacaklı ismi bulunmayan veya "hamiline" ibaresi taşıyan senetlerdir. Bu senetlerin en önemli hukuki özelliği devir şeklidir:

Teslim ile Devir (Ciro Gerekmez)

Hamile yazılı senetlerin devri için ciro (imza) veya yazılı devir beyanı gerekmez. Senedin zilyetliğinin (fiziki varlığının) karşı tarafa teslim edilmesi, mülkiyetin geçmesi için yeterlidir (TTK m. 647). Bu özellik, senetlerin para gibi el değiştirmesini sağlar.

Hamilin Hak Sahipliği Karinesi

Senedi elinde bulunduran kişi (hamil), yasal olarak o senedin maliki sayılır. Borçlu, senedi ibraz eden hamile ödeme yaptığında borcundan kurtulur. Borçlunun, hamilin hak sahibi olup olmadığını araştırma yükümlülüğü yoktur (Hile veya ağır kusur hariç).

2. Borçlunun Savunma Hakları (Defiler)

Hamile yazılı senetlerde borçlu, senedi getiren kişiye karşı her türlü itirazı ileri süremez. TTK m. 659'a göre borçlunun ileri sürebileceği defiler sınırlıdır:

• Senedin Geçersizliği: Senedin şekil şartlarını taşımadığı (imza eksikliği vb.) itirazı.
• Metinden Anlaşılan Defiler: Senedin vadesinin gelmediği veya zamanaşımına uğradığı gibi metinden belli olan itirazlar.
• Kişisel Defiler: Borçlu, sadece doğrudan ilişki içinde olduğu kişiye karşı sahip olduğu kişisel defileri (borcun ödendiği, takas edildiği vb.) ileri sürebilir. İyiniyetli üçüncü kişilere karşı bu defiler ileri sürülemez.
• Kötü Niyet İstisnası: Eğer hamil, senedi devralırken borçlunun zararına hareket ettiğini biliyorsa (kötü niyetli ise), borçlu ona karşı da kişisel defileri ileri sürebilir.

3. Senedin Kaybolması (Zayi) ve İptal Davası

Hamile yazılı senet kaybolduğunda, çalındığında veya yıprandığında, hak sahibi büyük risk altındadır. Çünkü senedi bulan herhangi biri tahsil edebilir. Bu riski önlemek için İptal Davası açılmalıdır (TTK m. 661).

Ödeme Yasağı (İhtiyati Tedbir)

Dava açılır açılmaz, mahkemeden "Ödeme Yasağı" kararı istenmelidir. Bu karar, muhataba (borçluya veya bankaya) tebliğ edilerek senedin kimseye ödenmemesi sağlanır.

İlan ve İptal Kararı

Mahkeme, senedin getirilmesi için Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde 3 defa ilan yapar. Belirlenen sürede senet ortaya çıkmazsa, mahkeme senedin iptaline karar verir. Hak sahibi, bu iptal kararı ile hakkını senetsiz olarak da talep edebilir veya yeni senet düzenlenmesini isteyebilir.

Sıkça Sorulan Sorular (Hamile Yazılı Senet)

Soru: Hamile yazılı çek çalınırsa ne yapmalıyım?

Vakit kaybetmeden Asliye Ticaret Mahkemesi'nde "Çek İptali" davası açmalı ve bankaya ödeme yasağı koydurmalısınız. Sadece bankaya haber vermek ödemeyi durdurmaz.

Soru: Hamiline senedi ciro etmem gerekir mi?

Hayır. Hamile yazılı senetler sadece teslimle devredilir. Ancak ciro (imza) atarsanız, bu bir "aval" (kefalet) hükmünde sayılabilir ve senedin ödenmemesinden sorumlu olabilirsiniz.

Soru: İptal davasını kim açabilir?

Senedin zayi olduğu anda senedi elinde bulunduran yetkili hamil (hak sahibi) davayı açabilir. Senedi düzenleyen (keşideci) iptal davası açamaz.