İptal Davasının Özellikleri ve Hukuki Etkisi

İptal davası, idari işlemin hukuka uygunluk denetimi için açılır ve şu temel özelliklere sahiptir:

• Geriye Etkili Olma: Bir idari işlemin iptal edilmesinde, o idari işlem geçmişe etkili olarak bütün hüküm ve sonuçlarıyla birlikte ortadan kalkar.
• Objektif Nitelik: İptal davası sonucunda verilen karar yalnızca davanın tarafları arasında değil; herkes için sonuç doğurur.
• Konusu: İptal davasının konusu yalnızca idari işlemlerdir. İdari sözleşmelere ve idarenin eylemlerine karşı kural olarak iptal davası açılamaz.

Görevli Mahkemenin Tespiti (Mahkeme Ayrımı)

İptal davasında görev konusu, kamu düzenine ilişkin olduğundan mahkeme tarafından re'sen (kendiliğinden) inceleme yapılır. Mahkemeler arasındaki görev dağılımı şöyledir:

• Vergi Mahkemeleri: Genel bütçeye, il özel idarelerine ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarına ilişkin davaları çözümler (2576 SK m. 6).
• Danıştay (İlk Derece): Cumhurbaşkanı kararları, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri dışındaki düzenleyici işlemler ile ülke çapında uygulanacak yönetmeliklere karşı açılacak davaları karara bağlar (Danıştay Kanunu m. 24).
• İdare Mahkemeleri: Yukarıdaki mahkemelerin görev alanına girmeyen tüm idari davalar için genel yetkili mahkemedir.

Yetki ve Hak Düşürücü Süreler (İYUK m. 7)

İdare hukukunda süreler hak düşürücü niteliktedir; bu süreler kaçırılırsa dava açma hakkı ortadan kalkar:

• Genel Dava Süresi (İdare/Danıştay): Özel kanunlarda ayrı süre gösterilmeyen hallerde altmış (60) gündür.
• Vergi Davaları Süresi: Otuz (30) gündür.
• Yetki Kuralı: Genel yetkili mahkeme, dava konusu idari işlemi yapan idari mercinin bulunduğu yer İdare Mahkemesidir. (Ankara'daki bir Valilik işlemi için Ankara İdare Mahkemesi yetkilidir.)

Dava açma süresi, yazılı bildirimin (tebliğ) yapıldığı tarihi izleyen günden itibaren başlar. Bu sürelerin takibi, hak kaybına uğramamak için kritik öneme sahiptir.