Hizmet tespit davası, işveren tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) hiç bildirilmeyen (sigortasız çalıştırılan) veya eksik bildirilen (gün/ücret) çalışmaların, mahkeme kararıyla resmiyet kazanmasını sağlayan, kamu düzenine ilişkin bir davadır (5510 Sayılı Kanun m. 86/9). Bu dava, işçinin emeklilik hakkını, kıdem tazminatını ve sosyal güvenlik güvencesini doğrudan etkiler.

Ankara İş Hukuku Avukatı olarak, sigortasız çalıştırılan müvekkillerimizin geriye dönük haklarını kazanmaları için bu davaları titizlikle yürütüyoruz. Hizmet tespiti davası, sadece işçiyi değil, devleti (SGK) de ilgilendirdiği için hakim tarafından re'sen araştırma ilkesi uygulanır ve feragat edilemez.

1. Hizmet Tespiti Davası Açabilmek İçin Gerekli Şartlar

Bu davanın açılabilmesi için aşağıdaki koşulların bir arada bulunması gerekir:

• Hizmet İlişkisi: İşçi ile işveren arasında bir iş sözleşmesi (yazılı veya sözlü) bulunmalıdır.
• Fiili Çalışma: İşçi, işyerinde fiilen çalışmış olmalıdır. Sadece kağıt üzerinde gösterilen sigortalılık (sahte sigorta) tespit davasına konu olamaz.
• Bildirim Eksikliği: İşverenin, işçinin çalışmasını SGK'ya hiç bildirmemiş olması (kaçak işçi) veya eksik bildirmiş olması (örneğin 30 gün yerine 15 gün göstermesi veya maaşı asgari ücretten göstermesi) gerekir.
• Mirasçılar: Sigortasız çalışan işçinin vefatı halinde, yasal mirasçıları da bu davayı açarak murisin hizmetlerini tespit ettirebilir.

2. 5 Yıllık Hak Düşürücü Süre ve İstisnaları

Hizmet tespiti davalarında en kritik konu süredir. Kural olarak, hizmetin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içinde dava açılmalıdır. Bu süre zamanaşımı değil, hak düşürücü süredir.

Sürenin İşlemediği Haller (İstisnalar)

Yargıtay kararlarına göre, şu durumlarda 5 yıllık süre uygulanmaz, işçi her zaman dava açabilir:

• İşe Giriş Bildirgesi Verilmişse: İşveren işe giriş bildirgesini vermiş ancak primleri yatırmamışsa.
• Müfettiş Tespiti Varsa: Çalışma, iş müfettişleri veya SGK denetmenleri tarafından tutanakla tespit edilmişse.
• Asgari İşçilik İncelemesi: Kamu kurumlarında ihale konusu işlerde asgari işçilik incelemesi yapılmışsa.

3. Sigortasız Çalışma Nasıl İspatlanır? (Delil Sistemi)

Hizmet tespiti davasında "Resen Araştırma İlkesi" geçerlidir, yani hakim gerçeği bulmakla yükümlüdür. Ancak ispat yükü işçidedir.

Kullanılabilecek Deliller

• Bordro Tanıkları: Aynı dönemde işyerinde çalışan ve bordrolu (sigortalı) olan işçilerin tanıklığı en güçlü delildir.
• Komşu İşyeri Tanıkları: Çevredeki esnaf veya komşu işyeri çalışanlarının beyanları.
• Belgeler: Maaş ödeme dekontları, işyeri giriş-çıkış kayıtları, nöbet çizelgeleri, işverenle yapılan yazışmalar (WhatsApp, E-posta), faturalarda işçinin adının geçmesi.
• Kamu Kurum Kayıtları: Karakol, belediye veya vergi dairesi kayıtları.

4. SGK'nın Fer'i Müdahil Olması ve Sonuçları

Hizmet tespiti davası işverene karşı açılır, ancak SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) davaya "Fer'i Müdahil" olarak (işverenin yanında) katılmak zorundadır. Çünkü davanın sonucu, SGK'nın prim tahsilatını ve emeklilik hesaplarını değiştirecektir.

• Dava kazanılırsa, mahkeme kararı SGK'ya gönderilir.
• SGK, işverenden geriye dönük tüm primleri (gecikme zammı ve faiziyle) tahsil eder.
• İşverene ayrıca yüksek miktarda İdari Para Cezası kesilir.

Sıkça Sorulan Sorular (Hizmet Tespiti)

Soru: Davayı kazanırsam emeklilik günüm artar mı?

Evet. Mahkemenin tespit ettiği sigortasız günler, hizmet dökümünüze eklenir. Bu sayede emeklilik yaşınız öne çekilebilir veya prim gün sayınız tamamlanabilir.

Soru: Hizmet tespiti davasından feragat edebilir miyim?

Hayır. Hizmet tespiti davası "Kamu Düzeni"ne ilişkindir. İşçi davadan feragat etse (vazgeçse) bile, hakim davaya devam etmek ve gerçeği araştırmak zorundadır. Sigortalılık hakkından vazgeçilemez.

Soru: Sadece 1 gün bile sigortasız çalışsam dava açabilir miyim?

Evet. İş Kanunu'na göre işçinin işe başladığı ilk gün (hatta bir gün öncesinden) sigortasının yapılması zorunludur. 1 günlük çalışma için bile hizmet tespiti istenebilir (özellikle iş kazası durumlarında çok kritiktir).