Velayet davaları, boşanma süreçlerinde çocuğun bakım, eğitim ve korunmasıyla ilgili kararların alındığı, hukukun en hassas alanıdır. Türk Medeni Kanunu (TMK), velayet kararlarında tek bir temel kuralı esas alır: Çocuğun üstün yararı. Bu ilke, ebeveynlerin haklarından önce, çocuğun geleceğini ve refahını öncelikler.

Ankara Boşanma Avukatı olarak, velayet davasının sadece "hukuksal bir çekişme" değil, aynı zamanda sosyal ve psikolojik bir süreç olduğunu vurguluyoruz. Mahkemeler, kararını verirken sadece delillere değil, atanmış uzmanların hazırladığı Sosyal İnceleme Raporlarına (SED) ve çocuğun yaşına göre belirlenen yerleşik Yargıtay kriterlerine bakar.

1. Velayet Kararını Etkileyen Başlıca Faktörler

Hakimler, çocuğun üstün yararını belirlemek için şu kriterleri titizlikle inceler:

Çocuğun Yaşı ve Gelişim Aşaması (Yargıtay Uygulaması)

• 0-3 Yaş: Çocuk, anne bakım ve sevgisine en çok muhtaç olduğu dönemdir. Ciddi bir sakınca yoksa velayet kural olarak anneye verilir.
• 3-6 Yaş: Anneye muhtaçlık devam eder ancak annenin yaşam tarzı, çocuğun gelişimini olumsuz etkiliyorsa velayet babaya verilebilir.
• 8 Yaş ve Üzeri: Çocuk, idrak gücüne sahip olduğu için fikri sorulur. Çocuğun isteği hakimi bağlamaz ancak kararda önemli bir etkiye sahiptir.

Ebeveynlerin Yaşam Tarzı ve Kusuru

Ebeveynlerden birinin alkol/madde bağımlılığı, haysiyetsiz yaşam sürmesi, fiziksel veya psikolojik şiddet uygulaması velayet almasını engeller. Çocuğun bu ortamdan uzak tutulması esastır.

2. Sosyal İnceleme Raporu (SED) ve Mali Durumun Rolü

Mahkeme, velayet davasında tarafların iddialarıyla yetinmez. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'na bağlı uzmanlar aracılığıyla inceleme yaptırır:

• Uzman Raporu (SED): Pedagog, psikolog veya sosyal çalışmacı, çocuğun evini, odasını, okulunu ve ebeveynleriyle olan ilişkisini yerinde inceler. Hangi ebeveynin çocukla daha çok ilgilendiği, duygusal desteği kimin sağladığı tespit edilir.
• Mali Durum: Maddi durum, velayet kararı için tek başına belirleyici değildir. Ancak ebeveynin çocuğun sağlık, eğitim ve güvenli barınma ihtiyacını karşılayabilecek yeterli ekonomik koşullara sahip olması aranır. Maddi yetersizlik, iştirak nafakasıyla dengelenir.

3. Velayetin Hukuki Sonuçları ve Değiştirilmesi Davası

Velayet, sadece çocuğu yanınıza almak değildir; aynı zamanda çocuğun tüm yaşamını yönetme hakkıdır:

• Eğitim ve Sağlık: Çocuğun okul tercihi, dini eğitimi ve ciddi sağlık kararları velayet sahibi ebeveyne aittir.
• Kişisel İlişki Hakkı: Velayeti almayan eşin, çocukla düzenli (hafta sonu, bayram, yaz tatili) görüşme hakkı vardır. Bu hak, kusurdan bağımsızdır ve engellenemez.
• Velayetin Değiştirilmesi Davası: Velayet, kesin bir karar değildir. Velayeti alan eşin başka bir şehre taşınması, evlenmesi, ruh sağlığının bozulması veya çocuğu ihmal etmesi gibi durumlarda, diğer eş her zaman dava açarak velayetin kendisine verilmesini talep edebilir.

Sıkça Sorulan Sorular (Velayet)

Soru: Çocuğumu görmeme izin verilmiyor, ne yapmalıyım?

Kişisel ilişki kurma hakkı karara bağlanmışsa, velayet sahibi eşin çocuğu göstermemesi suçtur (İİK m. 341a). İcra Hukuk Mahkemesi'ne başvurarak tazyik hapsi ile cezalandırılmasını sağlayabilirsiniz.

Soru: Dava açmadan evvel çocuğu yanıma almam sorun yaratır mı?

Evet, bu durum mahkemede aleyhinize kullanılabilir ve "fiili ayırma" olarak yorumlanabilir. Çocukla ilgili tüm kararları yasal yollarla (geçici velayet kararı) almalısınız.

Soru: Ortak velayet Türkiye'de uygulanıyor mu?

Evet. Ortak velayet, 2016 yılından itibaren Yargıtay kararlarıyla hukuken uygulanmaktadır. Eşler anlaşırsa ve hakim çocuğun menfaatine uygun bulursa ortak velayete karar verilir.