Menfi tespit davası, bir kişinin üzerine atılı olan bir borcun veya hukuki yükümlülüğün gerçekte olmadığının mahkeme kararıyla tespit edilmesi için açılan davadır (İİK m. 72). Bu dava, borçlu olmadığı halde icra tehdidi altında olan veya haksız bir borç iddiasıyla karşılaşan kişilerin en güçlü savunma aracıdır.

Ankara Ticaret Avukatı olarak, sahte senetler, ödenmiş borçlar veya zamanaşımına uğramış alacaklar nedeniyle mağdur olan müvekkillerimiz için bu davayı açarak, hem icra takibini durdurmayı hem de haksız takip yapan alacaklıdan tazminat almayı hedefliyoruz.

1. Menfi Tespit Davası Ne Zaman Açılır?

Bu dava, icra takibinden önce veya sonra açılabilir; ancak sonuçları farklıdır:

A. İcra Takibinden Önce Açılan Dava

Borçlu, henüz icra takibi başlamadan önce, kendisine yöneltilen borç tehdidine karşı bu davayı açabilir. Davanın açılması, ileride yapılacak takibi kendiliğinden durdurmaz. Ancak mahkemeden "İhtiyati Tedbir" kararı alınarak takibin başlaması veya devam etmesi durdurulabilir.

B. İcra Takibinden Sonra Açılan Dava

İcra takibi başladıktan sonra açılan menfi tespit davası, takibi kendiliğinden durdurmaz. Mahkeme, kural olarak takibin durdurulmasına karar veremez. Ancak borçlu, alacağın %15'inden az olmamak üzere teminat yatırırsa, mahkeme icra veznesindeki paranın alacaklıya ödenmemesi yönünde tedbir kararı verebilir. Bu, paranın alacaklıya geçmesini engeller.

2. Davada İspat Yükü Kimdedir?

Menfi tespit davasında ispat yükü kuralı, normal davaların tersine işleyebilir:

• Kural (Alacaklı İspatlar): Davacı (borçlu), "benim böyle bir borcum yok" dediğinde, davalı (alacaklı), alacağın varlığını ve hukuki dayanağını ispatlamak zorundadır. Çünkü kimse "olmadığını" ispatlayamaz.
• İstisna (Borçlu İspatlar): Eğer borçlu, "borç vardı ama ödedim" veya "borç vardı ama takas ettim" diyorsa (yani borcun varlığını kabul edip sona erdiğini iddia ediyorsa), bu durumda ödemeyi ispat yükü borçluya geçer.
• Kambiyo Senetleri: Çek veya senetle yapılan takiplerde, senedin sebepten mücerret olması nedeniyle ispat yükü genellikle borçludadır (senedin karşılıksız olduğunu ispatlamalıdır).

3. Davanın Sonuçları ve Kötü Niyet Tazminatı

Davanın sonucuna göre taraflar tazminat ödemek zorunda kalabilir:

Borçlu (Davacı) Kazanırsa

Mahkeme borçlunun borcu olmadığına karar verirse, icra takibi derhal durur ve hüküm kesinleşince iptal edilir. Eğer takibin haksız ve kötü niyetli olduğu anlaşılırsa, borçlu lehine alacağın %20'sinden aşağı olmamak üzere Kötü Niyet Tazminatına hükmedilir.

Alacaklı (Davalı) Kazanırsa

Dava reddedilirse, ihtiyati tedbir kararı kalkar ve alacaklı takibe devam eder. Borçlu, haksız yere ihtiyati tedbir alarak alacaklının alacağını geç almasına neden olduğu için, alacağın %20'sinden aşağı olmamak üzere tazminata mahkum edilir.

Sıkça Sorulan Sorular (Menfi Tespit)

Soru: Borcu ödedim ama tekrar istiyorlar, ne yapmalıyım?

Elinizdeki ödeme belgesi (dekont, makbuz) ile Menfi Tespit Davası açarak borçlu olmadığınızı ispatlayabilirsiniz. Ayrıca mükerrer ödeme talebi kötü niyetli olduğu için tazminat da talep edebilirsiniz.

Soru: Sahte senetle takip başlatıldı, ne yapabilirim?

İmza size ait değilse, hem İcra Hukuk Mahkemesi'ne "İmzaya İtiraz" davası açmalı, hem de Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunmalısınız. Ayrıca Menfi Tespit davası ile borçsuzluğunuzu kesin hükme bağlayabilirsiniz.

Soru: Menfi tespit davası ne kadar sürer?

Genel mahkemelerde görülen bu davalar, bilirkişi incelemesi, imza incelemesi ve tanık dinlenmesi gibi süreçler nedeniyle ortalama 1 - 2 yıl sürebilmektedir.