Yıllık izin ücreti, işçinin anayasal dinlenme hakkının bir karşılığı olarak, iş sözleşmesi devam ederken "izin" olarak, sözleşme sona erdiğinde ise "ücret" olarak kullanılması gereken temel bir haktır. İş Kanunu'nun 53. maddesi uyarınca, işyerinde en az 1 yıl çalışmış olan işçiler yıllık ücretli izne hak kazanır ve bu haktan vazgeçilemez.

Ankara İş Hukuku Avukatı olarak, işçilerin en sık yaşadığı mağduriyetin, yıllarca izin kullanmadan çalıştırılmaları ve işten çıkarken bu izinlerin parasının eksik ödenmesi veya hiç ödenmemesi olduğunu görüyoruz. Bu rehberde, kıdeme göre izin günlerini, izin ücretinin nasıl hesaplanacağını ve zamanaşımı sürelerini en ince detayına kadar inceledik.

1. Kıdeme Göre Yıllık İzin Süreleri (İşK m. 53)

İşçinin hak kazandığı izin süresi, o işyerindeki hizmet süresine (kıdemine) göre belirlenir. Yasal asgari süreler şöyledir:

• 1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dahil): En az 14 gün,
• 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlar: En az 20 gün,
• 15 yıl (dahil) ve daha fazla olanlar: En az 26 gün.

Özel Korunan Gruplar

Kanun koyucu, genç ve yaşlı işçileri korumak için özel bir düzenleme getirmiştir: 18 ve daha küçük yaştaki işçilerle, 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Ayrıca yer altı işlerinde çalışan işçilerin izin süreleri dörder gün artırılarak uygulanır.

2. Yıllık İzin Ücreti Nasıl Hesaplanır?

İş sözleşmesi devam ederken yıllık izin ücreti nakit olarak ödenemez, izin fiilen kullandırılmalıdır. Ancak iş sözleşmesi herhangi bir nedenle (istifa, haklı fesih, geçerli fesih) sona erdiğinde, kullanılmayan izin süreleri paraya dönüşür.

Son Ücret Üzerinden Hesaplama

Yıllık izin ücreti, işçinin işten ayrıldığı tarihteki son brüt çıplak ücreti üzerinden hesaplanır. (Kıdem tazminatındaki gibi giydirilmiş ücret değil, sadece asıl ücret dikkate alınır). Yemek, yol gibi ek ödemeler hesaba katılmaz.

Formül: (Günlük Brüt Ücret) x (Kullanılmayan İzin Gün Sayısı) = Brüt Yıllık İzin Alacağı. Bu tutardan SGK primi, Gelir Vergisi ve Damga Vergisi kesilir.

3. İzin Hakkı Hesabında Çalışılmış Sayılan Haller (İşK m. 55)

İşçi fiilen çalışmasa bile, aşağıdaki süreler yıllık izin kıdeminin hesabında çalışılmış gibi sayılır:

• İş kazası veya hastalık nedeniyle raporlu olunan süreler (uzun süreli raporlarda belirli bir sınır vardır).
• Kadın işçilerin doğum öncesi ve sonrası yasal izinleri (analık izni).
• Hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri.
• Yıllık izin kullanılan süreler.
• Kısa çalışma ödeneği veya zorlayıcı sebeplerle çalışılmayan sürelerin 15 günü.

Sıkça Sorulan Sorular (Yıllık İzin)

Soru: İzin kullanmadım, parasını çalışırken alabilir miyim?

Hayır. İş Kanunu'na göre yıllık izin anayasal bir dinlenme hakkıdır ve paraya tahvil edilemez. İş ilişkisi devam ederken işveren size izin parasını ödese bile, bu ödeme "prim" sayılır ve izin hakkınız saklı kalır. İzin ücreti sadece işten çıkışta ödenir.

Soru: Yıllık izin alacağında zamanaşımı süresi ne kadardır?

Yıllık izin ücreti alacağında zamanaşımı süresi 5 yıldır. Bu süre, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar. (Daha önce 10 yıldı, kanun değişikliği ile 5 yıla düşürüldü).

Soru: İspat yükü kimdedir?

Yıllık iznin kullandırıldığını ispat yükü işverene aittir. İşveren, işçinin imzasını taşıyan "Yıllık İzin Defteri" veya eşdeğer bir belge sunmak zorundadır. Belge sunamazsa, işçinin izin kullanmadığı kabul edilir ve ücreti ödenir.