Poliçe, Türk Ticaret Kanunu'nun (TTK) 671. ve devamı maddelerinde düzenlenen, keşidecinin (düzenleyenin) bir başka kişiye (muhataba), senedi elinde bulunduran kişiye (lehtara) belirli bir miktar parayı ödemesi emrini verdiği üçlü bir ilişkiyi içeren kıymetli evraktır. Poliçe, özellikle uluslararası ticarette ve akreditif işlemlerinde sıkça kullanılan bir kredi ve ödeme aracıdır.

Ankara Ticaret Avukatı olarak, poliçenin bono ve çekten en büyük farkının "Kabul" müessesesi olduğunu vurgulamak isteriz. Muhatap poliçeyi kabul etmedikçe, asıl borçlu haline gelmez ve ödeme yükümlülüğü doğmaz. Bu rehberde, poliçenin zorunlu unsurlarını, ciro ve aval işlemlerini ve ödenmeme durumunda izlenecek protesto sürecini detaylıca inceledik.

1. Poliçenin Geçerlilik Şartları (TTK m. 671)

Bir senedin poliçe sayılabilmesi ve kambiyo vasfını taşıması için şu 8 unsurun bulunması zorunludur:

• "Poliçe" Kelimesi: Senet metninde "Poliçe" kelimesi (yabancı dilde ise o dildeki karşılığı) geçmelidir.
• Ödeme Emri: Belirli bir bedelin ödenmesi hususunda kayıtsız ve şartsız havale (emir) bulunmalıdır.
• Muhatabın Adı: Ödeyecek olan kişinin (muhatabın) adı ve soyadı yazılmalıdır.
• Vade: Ödeme zamanı belirtilmelidir (Belirtilmezse görüldüğünde ödenir).
• Ödeme Yeri: Ödemenin yapılacağı yer (Belirtilmezse muhatabın adresi sayılır).
• Lehtarın Adı: Kime veya kimin emrine ödenecekse onun adı yazılmalıdır.
• Düzenlenme Tarihi ve Yeri: Tarih yoksa senet geçersizdir. Yer yoksa düzenleyenin adının yanındaki yer kabul edilir.
• Düzenleyenin (Keşidecinin) İmzası: Islak imza şarttır.

2. Unsurların Eksikliği ve Hukuki Sonuçları

Bazı unsurların eksikliği poliçeyi geçersiz kılmaz, kanun bu boşlukları doldurur (TTK m. 672):

Geçerli Sayılan Haller

• Vade Yoksa: Vadesi gösterilmeyen poliçe, görüldüğünde (ibrazında) ödenmesi şart edilmiş sayılır.
• Ödeme Yeri Yoksa: Muhatabın adının yanında gösterilen yer, ödeme yeri ve aynı zamanda muhatabın yerleşim yeri sayılır.
• Düzenlenme Yeri Yoksa: Düzenleyenin (keşidecinin) adının yanında yazılı olan yer, düzenlenme yeri sayılır.

Açık Poliçe: Tedavüle çıkarılırken bazı unsurları boş bırakılan (ancak imzalı olan) poliçedir. Lehtar, aradaki anlaşmaya göre bu boşlukları sonradan doldurabilir. Anlaşmaya aykırı doldurulduğu iddiası, iyi niyetli üçüncü kişilere (hamile) karşı ileri sürülemez.

3. Poliçenin Devri (Ciro) ve İmzaların Bağımsızlığı

Poliçe, emre yazılı bir senet olduğu için ciro ve teslim yoluyla devredilir. Ciro, senedin arka yüzüne imza atılarak yapılır.

İmza Edenin Sorumluluğu

Poliçeye imza atan herkes (keşideci, cirantalar, avalist), hamile karşı müteselsilen (birlikte) sorumludur. Hamil, borcun ödenmemesi durumunda dilediği imzacıya başvurabilir.

İmzaların Bağımsızlığı İlkesi

Bir poliçe, borçlanmaya ehil olmayan kişilerin imzasını, sahte imzaları veya hayali kişilerin imzalarını içerse bile, diğer imzaların geçerliliği bundan etkilenmez. Yani geçerli imza sahipleri, senedi ödemekle yükümlü olmaya devam ederler.

4. Poliçenin Kabulü ve Aval (Kefalet)

Poliçeyi diğer senetlerden ayıran en önemli özellik "Kabul" işlemidir.

Muhatabın Kabulü

Poliçede ismi yazan muhatap, senedin ön yüzüne "Kabul edilmiştir" yazıp imzalayana kadar senet borçlusu değildir. İmzaladığı anda asıl borçlu olur ve ödemekle yükümlü hale gelir. Muhatap kabul etmezse, hamil keşideciye ve cirantalara (rücu hakkı kapsamında) başvurabilir.

Aval (Ticari Kefalet)

Poliçedeki borcun ödenmesi, üçüncü bir kişi (veya poliçede imzası olan biri) tarafından "Aval" verilerek teminat altına alınabilir. Aval, senedin üzerine "Aval içindir" yazılarak imzalanmasıyla olur. Avalist, kimin için taahhüt altına girmişse, tıpkı onun gibi sorumlu olur.

Sıkça Sorulan Sorular (Poliçe Hukuku)

Soru: Poliçe vadesinde ödenmezse ne yapmalıyım?

Vadesi gelen poliçe ödenmezse, ödeme gününü takip eden iki iş günü içinde noterden "Ödememe Protestosu" çekmeniz zorunludur. Protesto çekmezseniz, cirantalara ve keşideciye başvurma hakkınızı (müracaat hakkı) kaybedersiniz.

Soru: Poliçede faiz şartı geçerli midir?

Sadece "görüldüğünde" veya "görüldüğünden belirli bir süre sonra" ödenmesi şart kılınan poliçelere faiz şartı konulabilir (TTK m. 675). Diğer vadeli poliçelerde faiz şartı yazılmamış sayılır.

Soru: Yetkisiz temsilci poliçe imzalarsa ne olur?

Temsile yetkili olmadığı halde (veya yetkisini aşarak) bir şirketin veya kişinin temsilcisi sıfatıyla poliçeye imza atan kişi, o poliçeden dolayı şahsen sorumlu olur. Temsil edilen kişi sorumlu tutulamaz.