Fatura Alacağı, ticari hayatın en temel finansal döngüsünü oluşturur. Ankara, özellikle Ostim ve İvedik gibi sanayi bölgeleriyle yoğun bir mal ve hizmet ticaretine ev sahipliği yapmaktadır. İşletmelerin nakit akışını bozan en büyük sorun, kesilen faturaların vadesinde ödenmemesidir. Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Vergi Usul Kanunu (VUK), faturayı sadece vergisel bir belge olarak değil, aynı zamanda güçlü bir ispat aracı olarak düzenlemiştir.

Ancak faturanın tek başına borcu ispat etmeye yetmediği durumlar vardır. Karşı tarafın faturaya itiraz etmesi, malın teslim edilmediğini iddia etmesi veya ticari defterlerin uyumsuz olması, tahsilatı imkansız hale getirebilir. Bu rehberde, fatura alacağının hukuki niteliğini, 8 günlük itiraz süresinin hayati önemini, açık/kapalı fatura ayrımını ve tahsilat için izlenmesi gereken (İcra/Dava/Arabuluculuk) yolları en ince detayına kadar inceledik.

1. Fatura Nedir ve Ne Zaman Düzenlenmelidir?

Fatura, satılan emtia (mal) veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere düzenlenen ticari vesikadır (VUK m. 229). Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi gün içinde düzenlenmelidir. Bu süre içerisinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır.

Açık Fatura ve Kapalı Fatura Ayrımı (Ticari Örf)

Kanunlarda açıkça yazmasa da, ticari örf ve adetlere göre ile Yargıtay içtihatlarına göre faturanın şekli, ödemenin yapılıp yapılmadığına karine teşkil eder:

• Kapalı Fatura (Ödenmiş): Faturanın alt kısmının kaşelenip imzalanması, o faturanın bedelinin peşin olarak tahsil edildiği (ödendiği) anlamına gelir.
• Açık Fatura (Vadeli/Borç): Faturanın üst kısmının kaşelenip imzalanması, faturanın vadeli olduğu ve bedelinin henüz ödenmediği anlamına gelir.

Bu nedenle, ödeme almadığınız bir faturayı yanlışlıkla "kapalı" (alta imza atarak) düzenlerseniz, alacağınızı tahsil etmeniz hukuken çok zorlaşır. İspat yükü yer değiştirir.

2. Faturaya İtiraz Süresi (8 Gün Kuralı) ve İspat Yükü

Türk Ticaret Kanunu (TTK) madde 21/2 uyarınca; bir faturayı alan kişi, aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde içeriğine itiraz etmezse, faturanın içeriğini kabul etmiş sayılır.

İtirazın Şekli ve Yöntemi

İtirazın geçerli olabilmesi ve ispat kolaylığı açısından; Noter aracılığıyla ihtarname çekmek, KEP (Kayıtlı Elektronik Posta) üzerinden bildirim yapmak veya iadeli taahhütlü mektup göndermek en güvenli yollardır. Sözlü itirazların ticari davalarda ispatı zordur.

Faturanın Teslimi ve İspat Yükü

Bir alacak davasında faturaya dayanan taraf (alacaklı), şu iki hususu ispatlamakla yükümlüdür:

• 1. Faturanın Tebliği: Faturanın karşı tarafa ulaştığını ispatlamalıdır (Kargo teslim tutanağı, e-fatura logları vb.).
• 2. Mal/Hizmet Teslimi: Sadece faturayı göndermek yetmez; faturada yazan malın teslim edildiği veya hizmetin verildiği de ispatlanmalıdır (Sevk irsaliyesi, teslim tutanağı, işçilik formları).

3. Fatura Alacağının Tahsili İçin İzlenecek Yollar

Ödenmeyen faturalar için alacaklının izleyebileceği üç ana hukuki yol vardır. Hangi yolun seçileceği, faturaya itiraz edilip edilmediğine göre değişir:

A. İlamsız İcra Takibi (En Hızlı Yol)

Alacaklı, elindeki faturaya dayanarak doğrudan İcra Dairesi'nde takip başlatır. Borçluya ödeme emri gönderilir. Borçlu 7 gün içinde itiraz etmezse takip kesinleşir ve haciz aşamasına geçilir.

B. İtirazın İptali Davası (Arabuluculuk Şartı)

Eğer borçlu 7 gün içinde takibe itiraz ederse, takip durur. Bu durumda alacaklının, itirazın haksız olduğunu ispatlamak için Ticaret Mahkemesi'nde dava açması gerekir. Ancak ticari davalarda dava açmadan önce Arabuluculuğa başvurmak zorunludur. Arabulucuda anlaşma sağlanamazsa dava açılır.

C. İcra İnkar Tazminatı (%20)

İtirazın İptali davasında, borçlunun itirazının haksız olduğuna karar verilirse ve alacak "likit" (belirlenebilir) ise, mahkeme borçluyu asıl alacağın %20'si oranında İcra İnkar Tazminatı ödemeye mahkum eder. Bu, borçluyu haksız itirazdan caydırmak için önemli bir yaptırımdır.

4. Ticari Defterlerin Delil Niteliği (Kritik İspat Aracı)

Ticari davalarda faturanın en büyük destekçisi ticari defterlerdir (Yevmiye defteri, kebir vb.).

• Defterlerin Uyumu: Fatura, alacaklının defterinde kayıtlı ise, ancak borçlunun defterinde kayıtlı değilse; alacaklı teslimi (irsaliye vb. ile) ispatlamak zorundadır.
• Karşı Tarafın Defteri: Eğer borçlu, faturayı kendi ticari defterlerine kaydetmişse (BA Formunda bildirmişse), bu durum Yargıtay'a göre borcun varlığına dair kuvvetli delil (karine) teşkil eder. Borçlu artık malı almadığını iddia edemez.
• Kapanış Tasdikleri: Defterlerin açılış ve kapanış tasdiklerinin zamanında yapılmış olması, delil niteliği kazanmaları için zorunludur.

Sıkça Sorulan Sorular (Fatura Alacağı)

Soru: Faturaya 8 gün içinde itiraz etmedim, borcu kabul etmiş mi sayılırım?

Evet, kural olarak faturanın içeriğini (bedelini, miktarını) kabul etmiş sayılırsınız. Ancak malın hiç teslim edilmediğini veya faturanın temelden yoksun olduğunu ispatlayabilirseniz (örneğin sözleşme yoksa) borçtan kurtulabilirsiniz.

Soru: WhatsApp yazışmaları fatura alacağında delil olur mu?

Evet. HMK uyarınca WhatsApp, e-posta ve SMS yazışmaları "delil başlangıcı" sayılır ve ticari ilişkinin varlığını ispatta hakimi ikna edici rol oynar.

Soru: Fatura alacağına faiz ne zaman işlemeye başlar?

Eğer taraflar arasında bir sözleşme ve vade tarihi yoksa, alacaklının borçluya noter ihtarnamesi göndererek temerrüde düşürdüğü tarihten itibaren faiz işler. Fatura tarihi tek başına faizi başlatmaz.