Bir işin yapılmasına veya yapılmamasına ilişkin ilamların icrası, mahkeme tarafından verilen ve bir tarafın belirli bir eylemi gerçekleştirmesini (müdahalenin men'i, tapu iptal tescil vb.) veya belirli bir davranıştan kaçınmasını (ticari sırrı ifşa etmeme, gürültü yapmama vb.) emreden yargı kararlarının, devlet gücüyle (cebri icra) yerine getirilmesi sürecidir. Bu tür takipler, para alacaklarından farklı olarak, borçlunun bizzat veya dolaylı olarak bir fiili yerine getirmesini hedefler.

İcra ve İflas Kanunu (İİK), para dışındaki bu ilamların icrasını 24. ve devamı maddelerinde özel olarak düzenlemiştir. Bu süreçte, borçlunun direncini kırmak için zorla yerine getirme (ayni icra) ve tazyik hapsi gibi ağır yaptırımlar öngörülmüştür. Ankara İcra Hukuku Avukatı olarak, bu tür teknik ve özellikli takiplerde müvekkillerimize hukuki destek sağlamaktayız.

1. Konusu Paradan Başka Bir Şey Olan İlam Türleri

İcra dairesinde takibe konulabilecek para dışı ilamlar şunlardır:

• Taşınır Teslimi: Bir malın (araba, makine, ziynet eşyası) aynen iadesine ilişkin kararlar.
• Taşınmaz Tahliye ve Teslimi: Kiracının veya işgalcinin taşınmazdan çıkarılmasına (fuzuli işgal, tahliye) dair kararlar.
• Bir İşin Yapılmasına Dair İlamlar: Bir inşaatın tamamlanması, bir duvarın yıkılması, bir kaydın silinmesi gibi kararlar.
• Bir İşin Yapılmamasına Dair İlamlar: Rekabet yasağına uyulması, markanın kullanılmaması, gürültü yapılmaması gibi "kaçınma" emreden kararlar.
• İrtifak Hakkı Tesisi: Geçit hakkı gibi ayni hakların kurulmasına veya kullanılmasına dair kararlar.

2. Bir İşin Yapılmasına Dair İlamların İcrası (İİK m. 30)

Mahkeme, borçlunun bir işi yapmasına (örneğin bir duvarı örmesine veya bir yazılımı teslim etmesine) karar vermişse, bu ilam icra dairesine verilir. İcra müdürü, borçluya bir İcra Emri göndererek ilamda belirtilen işi yapması için süre verir (İlamda süre yoksa işin niteliğine göre müdür belirler).

A. Borçlu Dışında Birinin Yapabileceği İşler (İkame Edilebilir İşler)

Eğer yapılacak iş, borçlunun şahsi yeteneğini gerektirmiyorsa (örneğin bir duvarın örülmesi, bir malın nakliyesi gibi), borçlu süresi içinde yapmazsa, icra müdürü bu işi üçüncü bir kişiye (bilirkişi veya usta) yaptırır.

• Masraflar: İşin yapılması için gereken masraf, öncelikle alacaklıdan alınır veya borçlunun malları haczedilerek tahsil edilir. Sonuçta masraf borçluya yükletilir.
• Zorla Yaptırma: Borçlu engel olmaya çalışırsa, kolluk kuvvetleri (polis/jandarma) marifetiyle zorla yaptırılır.

B. Sadece Borçlunun Yapabileceği İşler (Şahsi Edim)

Eğer iş, borçlunun bizzat yapması gereken bir iş ise (örneğin ünlü bir ressamın tablo yapması, bir sanatçının konser vermesi), bu iş zorla (fiziki güçle) yaptırılamaz. Ancak borçlu işi yapmazsa:

• Alacaklı, işin yapılmamasından doğan zararını (tazminat) ister. İcra Müdürü, bilirkişi marifetiyle bu zararı hesaplatır ve borçludan tahsil eder.
• Ayrıca borçlu hakkında Tazyik Hapsi (Cezai Yaptırım) uygulanır.

3. Bir İşin Yapılmamasına Dair İlamların İcrası (İİK m. 31)

Mahkeme, borçlunun belirli bir davranışı yapmamasını (kaçınmasını) emretmişse (Örn: "Rakip firmada çalışmama", "Gürültü yapmama"), icra müdürü borçluya bu emri tebliğ eder.

İhlal Halinde Sonuçlar

Borçlu, ilamdaki yasağa aykırı hareket ederse (işi yaparsa):

• Eski Hale Getirme: Yapılan işin ortadan kaldırılması mümkünse (örneğin inşa edilen duvarın yıkılması), masrafları borçludan alınarak zorla eski hale getirilir.
• Tazminat: Yapılan işin ortadan kaldırılması mümkün değilse veya zarar doğmuşsa, alacaklının zararı borçludan tahsil edilir.
• Cezai Sorumluluk: İlamın gereğini yerine getirmeyen borçlu, İİK m. 343 gereğince cezalandırılır.

4. İlamı Yerine Getirmemenin Cezası (İİK m. 343)

İcra Hukukunda, ilamların otoritesini sağlamak için hapis cezası öngörülmüştür. İİK Madde 343 uyarınca:

"Yalnız kendisi tarafından yapılabilecek olan bir işin yapılması veya bir işin yapılmaması yahut bir irtifak hakkının tesisi veya kaldırılması hakkındaki ilam hükümlerine makbul mazereti olmaksızın muhalefet eden borçluların, lehine hüküm verilmiş kimsenin şikayeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir."

Hapsin uygulanmasına başlandıktan sonra ilamın gereği yerine getirilirse, borçlu tahliye edilir. Bu, borcu ödememekten (para borcundan) dolayı hapis yasağının istisnasıdır.

Sıkça Sorulan Sorular (İlamların İcrası)

Soru: Taşınmaz tahliyesi ilamını nasıl icra ederim?

Tahliye ilamını icraya koyduğunuzda, borçluya 7 gün içinde çıkması için icra emri gönderilir. Çıkmazsa, icra memuru polis eşliğinde taşınmaza gider, kapıyı çilingirle açtırır ve eşyaları boşaltarak (yediemine kaldırarak) anahtarı size teslim eder.

Soru: İlama aykırı davranan komşumu şikayet edebilir miyim?

Evet. Örneğin mahkeme komşunuzun gürültü yapmamasına veya ortak alana müdahale etmemesine karar vermişse ve o buna devam ediyorsa, İcra Ceza Mahkemesi'ne şikayet ederek tazyik hapsi ile cezalandırılmasını sağlayabilirsiniz.

Soru: İlamlı icrada zamanaşımı var mıdır?

Evet, kural olarak ilamların (mahkeme kararlarının) icra zamanaşımı süresi **10 yıldır.** Ancak gayrimenkul mülkiyetine (tapu iptal tescil vb.) ve aile hukukuna (şahsın hukukuna) ilişkin ilamlarda zamanaşımı yoktur.