Kartalhan Hukuk & Danışmanlık Av. Meltem KARTALHAN
İşçinin haklı nedenle iş akdini feshetmesi, işçinin işverenin davranışları veya çalışma koşulları nedeniyle iş sözleşmesini sonlandırma hakkına sahip olduğu bir durumdur. Bu tür bir fesih, genellikle işçinin çalışma ortamında maruz kaldığı olumsuz şartlar veya işverenin yükümlülüklerini ihlal etmesi gibi sebeplere dayanır. İşçinin haklı nedenle iş akdini feshetmesi, çalışma hukukunun önemli bir parçasıdır ve işçinin korunmasını amaçlar.
Haklı nedenle iş akdinin feshi için geçerli sebepler arasında işverenin işçiye karşı kötü muamelede bulunması, işçinin maaşının düzenli olarak ödenmemesi, çalışma şartlarının anlaşılandan farklı veya tehlikeli olması gibi durumlar sayılabilir. Ayrıca işverenin işçiye yasadışı veya ahlaka aykırı emirler vermesi de işçi için haklı fesih nedeni oluşturabilir.
İşçinin haklı nedenle iş akdini feshetmesi sürecinde, işçinin bu kararı almadan önce belirli bir süre içinde işverene durumu düzeltmesi için fırsat vermesi gerekebilir. Bu süreç, genellikle ilgili yasa ve yönetmeliklerde belirtilen süreler ve prosedürlere göre işler. İşçinin haklı fesih yapabilmesi için, fesih nedeninin varlığını ve fesih kararının bu nedenlere dayandığını kanıtlaması gerekir.
Haklı nedenle iş akdini fesheden işçi, genellikle işverenden tazminat talep etme hakkına da sahiptir. Bu tazminat, işçinin yaşadığı mağduriyetin boyutuna ve çalışma süresine göre değişebilir. İşçi ayrıca, işsizlik sigortası gibi sosyal güvenlik haklarından da yararlanabilir.
İşçinin haklı nedenle iş akdini feshetmesi, iş hukuku açısından işçinin korunmasını sağlayan önemli bir mekanizmadır. Bu süreç, işçi haklarının ihlal edildiği durumlarda işçiye bir çıkış yolu sunar ve işverenlere karşı bir denge unsuru oluşturur. Bu nedenle, işçi ve işverenlerin bu konudaki hak ve sorumluluklarını iyi anlamaları ve bu doğrultuda hareket etmeleri büyük önem taşır. İşçilerin haklarını bilmesi ve bu hakları koruyacak şekilde hareket etmesi, çalışma yaşamında karşılaşabilecekleri olumsuz durumlar karşısında kendilerini korumalarını sağlar. Öte yandan, işverenlerin de işçi haklarına saygı göstererek yasalara uygun davranmaları, iş ilişkilerinin sağlıklı ve adil bir şekilde sürdürülmesine katkıda bulunur.
İşçinin haklı nedenle iş akdini feshi konusu; 4857 Sayılı İş Kanununda belli başlı şartların varlığı halinde tek taraflı olarak bu hakkın kullanabileceğini ve bu durumda herhangi bir bildirimde bulunulmasına gerek olmadığını düzenlemiştir. Buna göre 4857 Sayılı İş Kanununun 24. Maddesi işçinin haklı nedenle iş akdini feshi hakkında: Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
I. Sağlık sebepleri:
a) İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa.
b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.
II. Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
a) İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.
b) İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.
c) İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa.
d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.
e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,
f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa.
III. Zorlayıcı sebepler:
İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa. Denilmektedir.
Yukarıda anılan durumların varlığı halinde işçinin haklı nedenle iş akdini feshi hakkının kullanılması halinde; işçinin çalışmaları karşılığı olan tazminatlarını dava ve talep etme hakkı saklıdır. Lakin söz konusu durum istifa niteliğinde olmayıp; işçinin haklı nedenlerden kaynaklı olarak iş akdini sonlandırmasıdır. Bu durumda işçinin derhal haklı fesih hakkını kullanması halinde iş akdini kendisi sonlandırdığından yalnızca ihbar tazminatının talep edilmesi mümkün değildir.
Yukarıda değinilmiş olan hususlar genel hatları ile kaleme alınmış olup; her somut olay birbirinden farklı özellikler taşıyabileceğinden hak kaybına uğramamanız adına bir hukuk bürosu ile iletişime geçip profesyonel destek almanızı öneririz.