İşçinin haklı nedenle feshi, işçinin işverenin davranışları, işyerindeki olumsuz koşullar veya sağlık sebepleri nedeniyle iş sözleşmesini bildirim süresini beklemeksizin (derhal) sonlandırma hakkına sahip olduğu, iş hukukunun en güçlü koruma mekanizmasıdır (İşK m. 24). Bu fesih türü, işçiye, istifa etmesine rağmen Kıdem Tazminatı alma hakkı tanıyan istisnai bir durumdur.

Ankara İş Hukuku Avukatı olarak, müvekkillerimizin en çok yanıldığı nokta, "istifa edersem tazminat alamam" düşüncesidir. Oysa maaşın geç ödenmesi, mobbing, SGK priminin eksik yatırılması gibi "haklı nedenler" varsa, işçi istifa ederek tazminatını alabilir. Bu rehberde, haklı fesih sebeplerini, 6 iş günü kuralını ve fesih sürecini detaylıca inceledik.

1. Sağlık Sebepleriyle Haklı Fesih (İşK m. 24/I)

İşçi, sağlığını tehdit eden durumlarda sözleşmeyi derhal feshedebilir:

• İşin Niteliğinden Doğan Tehlike: Yapılan işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa (Örneğin: Ağır kimyasallarla çalışmanın ciğerlerine zarar vermesi ve bunun doktor raporuyla tespiti).
• İşveren veya İşçinin Hastalığı: İşçinin sürekli yakından görüştüğü işveren veya başka bir işçinin bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulması.

2. Ahlak ve İyiniyet Kurallarına Uymayan Haller (İşK m. 24/II) - En Kritik Bölüm

İşçilerin en sık başvurduğu fesih nedenleri bu maddede sayılmıştır. İşverenin aşağıdaki davranışları, işçiye tazminatlı fesih hakkı verir:

Ücret ve Yan Hakların Ödenmemesi

İşveren, işçinin ücretini (maaş, fazla mesai, prim, ikramiye, yol, yemek vb.) kanun veya sözleşme hükümlerine göre hesaplamaz veya ödemezse, işçi tek bir kuruş alacağı kalsa bile haklı nedenle fesih yapabilir. (Yargıtay kararları uyarınca, ücretin geç ödenmesi de haklı fesih sebebidir).

Mobbing ve Hakaret

İşveren, işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa fesih hakkı doğar. Mobbing (psikolojik taciz), bu madde kapsamında değerlendirilir.

SGK Primlerinin Eksik Yatırılması

İşçinin maaşının bir kısmının bankadan, bir kısmının elden ödenmesi (kayıt dışı ücret) veya prim günlerinin eksik bildirilmesi, işçiye derhal fesih ve kıdem tazminatı hakkı verir.

Diğer Sebepler

• İşverenin, işçiyi yanıltması (Sözleşme yapılırken yalan söylemesi).
• İşçiye veya ailesine sataşma, gözdağı verme.
• İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından cinsel tacize uğraması ve işverenin önlem almaması.

3. Zorlayıcı Sebepler (İşK m. 24/III)

İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler (sel, deprem, salgın hastalık, karantina vb.) ortaya çıkarsa, işçi iş akdini feshedip kıdem tazminatını alabilir.

4. Fesih Süresi ve Usulü (Hak Düşürücü Süre)

Haklı nedenle fesih hakkının kullanılmasında süre çok kritiktir. Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hallerde (Madde II), işçi bu hakkını:

• Fiilin öğrenildiği tarihten itibaren 6 iş günü içinde,
• Her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren 1 yıl içinde kullanmak zorundadır.

İstisna: Ücretin ödenmemesi gibi devam eden ihlallerde 6 günlük süre işlemez, işçi her zaman fesih hakkını kullanabilir.

Fesih Nasıl Yapılmalı? (İhtarname)

Fesih bildirimi mutlaka Noter aracılığıyla İhtarname gönderilerek yapılmalıdır. İhtarnamede fesih sebebi (örneğin "maaşlarımın ödenmemesi nedeniyle") açıkça belirtilmelidir. "İstifa ediyorum" denilirse haklı fesih sayılmaz ve tazminat yanabilir.

Sıkça Sorulan Sorular (Haklı Fesih)

Soru: Haklı nedenle fesih yaparsam ihbar tazminatı alabilir miyim?

Hayır. Haklı nedenle de olsa iş sözleşmesini işçi feshettiği için, karşı taraftan ihbar tazminatı talep edemez. Sadece kıdem tazminatı ve diğer işçilik alacaklarını alır.

Soru: İşsizlik maaşı alabilir miyim?

Evet. İşçinin haklı nedenle feshi (İşK m. 24), işsizlik ödeneğine hak kazanılan hallerden biridir. İşveren çıkış kodunu (Kod 25 gibi) doğru bildirirse işsizlik maaşı alabilirsiniz. Yanlış bildirirse İŞKUR'a şikayet veya dava yoluyla düzelttirebilirsiniz.

Soru: 6 iş günü süresini kaçırırsam ne olur?

Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık nedeniyle fesih hakkını 6 iş günü içinde kullanmazsanız, o olaya dayanarak haklı fesih yapamazsınız. Fesih yaparsanız "istifa" sayılır ve kıdem tazminatınızı kaybedebilirsiniz.