Kartalhan Hukuk & Danışmanlık Av. Meltem KARTALHAN
Adli kontrol, yargı sürecinin bir parçası olarak, şüpheli veya sanıkların tutuklanmalarına alternatif olarak uygulanan bir önlem türüdür. Bu önlem, şüpheli veya sanığın belirli koşullara uyması gerektiği anlamına gelir ve suç işleme şüphesi altındaki kişilerin yargılama süreci devam ederken serbest bırakılmalarını mümkün kılar. Adli kontrol önlemleri, şüpheli veya sanıkların yargılama sürecine devam edebilmeleri için gerekli olan minimum kısıtlamaları içerir ve genellikle kişinin belirli yerlere gitmemesi, belirli kişilerle iletişim kurmaması veya belirli saatlerde karakola imza atmaya gitmesi gibi koşulları içerir.
Adli kontrol, suçun niteliği, şüpheli veya sanığın suç geçmişi, delillerin durumu ve kaçma riski gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak hakim veya savcı tarafından verilir. Bu önlemin amacı, şüpheli veya sanığın toplum içinde kalmasına izin verirken, adaletin işleyişini sağlamak ve suçun tekrarlanmasını önlemektir. Aynı zamanda, adli kontrol, tutukluluğun son çare olması ilkesine uygun olarak, gereksiz tutuklulukların önüne geçmeyi amaçlar.
Adli kontrol kararı alındığında, şüpheli veya sanık belirlenen koşullara uymak zorundadır. Bu koşullara uyulmaması durumunda, daha ağır yaptırımların uygulanması mümkündür, bu da tutukluluğa kadar gidebilir. Bu nedenle, adli kontrol altındaki bireylerin, kendilerine verilen koşullara titizlikle uymaları gerekmektedir.
Adli kontrol koşulları kişiden kişiye değişiklik gösterebilir ve her bir durumun özelliğine göre belirlenir. Örneğin, bir şüpheliye yurt dışına çıkış yasağı konulabilirken, başka bir şüpheliye belirli kişilerle temas etmeme veya belirli bir alandan uzak durma şartı getirilebilir. Bu koşullar, şüpheli veya sanığın suç tekrarını önlemeye ve yargılama sürecinin sağlıklı bir şekilde devam etmesine yardımcı olmak için tasarlanmıştır.
Adli kontrol uygulaması, Ankara gibi büyük şehirlerde, yargı sistemine gelen yoğunluk nedeniyle sıkça başvurulan bir yöntemdir. Bu önlem, hem yargı sürecinin daha verimli işlemesine katkıda bulunur hem de şüpheli veya sanıkların sosyal ve ekonomik yaşamlarını devam ettirebilmelerine olanak tanır. Adli kontrol altındaki bireylerin haklarını ve yükümlülüklerini anlamaları önemlidir ve bu süreçte avukatlar, müvekkillerine rehberlik ederek, adli kontrol koşullarının anlaşılmasını ve bu koşullara uyulmasını sağlar.
Adli kontrol, adaletin sağlanmasında önemli bir araçtır ve yargılama sürecinde tutukluluğun bir alternatifi olarak işlev görür. Bu önlem, şüpheli veya sanığın toplum içinde kalabilmesine izin verirken, suçun tekrarlanmasını önlemeye ve adli sürecin sağlıklı bir şekilde işlemesine yardımcı olur.
Adli kontrol kişiler hakkında başlatılan soruşturma aşamasında tutuklama kararı verilmediği durumlarda uygulanan tedbirlerdir. Adli kontrol hükümleri CMK’nın 109. maddesinde düzenlenmiştir.
Bir suç sebebiyle yürütülen soruşturmada, 100 üncü maddede belirtilen tutuklama sebeplerinin varlığı halinde, şüphelinin tutuklanması yerine adli kontrol altına alınmasına karar verilebilir. Kanunda tutuklama yasağı öngörülen hallerde de, adli kontrole ilişkin hükümler uygulanabilir.
Adli kontrol, şüphelinin aşağıda gösterilen bir veya birden fazla yükümlülüğe tabi tutulmasını içerir:
a)Yurt dışına çıkamamak
b)Hakim tarafından belirlenen yerlere, belirtilen süreler içinde düzenli olarak başvurmak.
c)Hakimin belirttiği merci veya kişilerin çağrılarına ve gerektiğinde mesleki uğraşlarına ilişkin veya eğitime devam konularındaki kontrol tedbirlerine uymak.
d)Her türlü taşıtları veya bunlardan bazılarını kullanamamak ve gerektiğinde kaleme, makbuz karşılığında sürücü belgesini teslim etmek.
e)Özellikle uyuşturucu, uyarıcı veya uçucu maddeler ile alkol bağımlılığından arınmak amacıyla, hastaneye yatmak dahil, tedavi veya muayene tedbirlerine tabi olmak ve bunları kabul etmek.
f)Şüphelinin parasal durumu göz önünde bulundurularak, miktarı ve bir defada veya birden çok taksitlerle ödeme süreleri, Cumhuriyet savcısının isteği üzerine hakimce belirlenecek bir güvence miktarını yatırmak.
g)Silah bulunduramamak veya taşıyamamak, gerektiğinde sahip olunan silahları makbuz karşılığında adli emanete teslim etmek.
h)Cumhuriyet savcısının istemi üzerine hâkim tarafından miktarı ve ödeme süresi belirlenecek parayı suç mağdurunun haklarını güvence altına almak üzere ayni veya kişisel güvenceye bağlamak.
i)Aile yükümlülüklerini yerine getireceğine ve adli kararlar gereğince ödemeye mahkûm edildiği nafakayı düzenli olarak ödeyeceğine dair güvence vermek.
j)Konutunu terk etmemek.
k)Belirli bir yerleşim bölgesini terk etmemek.
l-Belirlenen yer veya bölgelere gitmemek.
(5)Hakim veya Cumhuriyet savcısı (d) bendinde belirtilen yükümlülüğün uygulamasında şüphelinin mesleki uğraşılarında araç kullanmasına sürekli veya geçici olarak izin verebilir.
Adli kontrol altında geçen süre, şahsi hürriyeti sınırlama sebebi sayılarak cezadan mahsup edilemez. Bu hüküm, maddenin üçüncü fıkrasının (e) ve (j) bentlerinde belirtilen hallerde uygulanmaz. Ancak konutunu terk etmemek yükümlülüğü altında geçen her iki gün, cezanın mahsubunda bir gün olarak dikkate alınır.
Uygulamada en sık karşımıza çıkan adli kontrol hükümleri, en yakın kolluk biriminde imza atma tedbiri ve suçun ağırlığına göre yurt dışı çıkış yasağıdır. Adli kontrol hükümleri soruşturma işlemleri tamamlanan kadar verilebileceği gibi, kovuşturma aşamasında da devam etmektedir.
Yukarıda değinilmiş olan hususlar genel hatları ile kaleme alınmış olup; her somut olay birbirinden farklı özellikler taşıyabileceğinden hak kaybına uğramamanız adına bir hukuk bürosu ile iletişime geçip profesyonel destek almanızı öneririz.