Kartalhan Hukuk & Danışmanlık Av. Meltem KARTALHAN
Etkin pişmanlık, bir suçun işlenmesinden sonra, suçun faili tarafından gönüllü olarak yetkililere bilgi verilmesi, suçun sonuçlarının giderilmesi veya suçun ortaya çıkarılmasına ve faillerin yakalanmasına yönelik önemli katkılarda bulunulması durumudur. Bu kavram, suçun işlenmesi sonrası gösterilen pişmanlık ve işbirliği durumunun hukuki bir değerlendirme ve sonuç doğurması anlamına gelir. Etkin pişmanlık hükümleri, suçla mücadelede önemli bir araç olarak kullanılır ve failin işlediği suçtan dolayı karşılaşacağı cezai yaptırımların hafifletilmesini sağlayabilir.
Etkin pişmanlık uygulamasının temel amacı, suçluları suçlarını itiraf etmeye ve adaletin işleyişine yardımcı olmaya teşvik etmektir. Bu uygulama sayesinde, suçlar daha hızlı bir şekilde aydınlatılabilir, diğer suç ortaklarına ulaşılabilir ve suçun olası zararları en aza indirgenebilir. Etkin pişmanlık hükümleri, suçun ciddiyetine ve failin gösterdiği işbirliği derecesine bağlı olarak değişiklik gösterir. Failin suçu itiraf etmesi, suçtan elde edilen gelirleri yetkililere teslim etmesi veya suçun aydınlatılmasına yardımcı olacak önemli bilgileri paylaşması, cezanın hafifletilmesi için değerlendirilebilir.
Etkin pişmanlık, özellikle organize suçlar, uyuşturucu ticareti, yolsuzluk ve terörizmle mücadelede kullanılan etkili bir yöntemdir. Bu suç türlerinin karmaşık doğası ve birden fazla şahsın suç sürecine dahil olması, etkin pişmanlığın suç ağlarının çözülmesinde ve daha fazla suçlunun adalet önüne çıkarılmasında kritik bir rol oynamasını sağlar. Etkin pişmanlık hükümleri, aynı zamanda, failin topluma yeniden kazandırılması ve rehabilitasyon sürecine de katkıda bulunur.
Etkin pişmanlığın uygulanabilmesi için, failin gerçekten pişmanlık duyması ve bu pişmanlığını somut eylemlerle göstermesi gerekmektedir. Bu, sadece suçun itiraf edilmesiyle sınırlı değildir; aynı zamanda, failin aktif olarak suçun sonuçlarının giderilmesine yönelik adımlar atması ve adaletin sağlanmasına katkıda bulunması beklenir. Etkin pişmanlık hükümleri, failin davranışlarının samimiyetini ve suçla ilgili bilgilerin değerini dikkate alarak uygulanır.
Etkin pişmanlık, suçla mücadelede önemli bir araçtır ve failin adalet önünde sorumluluk almasını, suçun sonuçlarını telafi etmesini ve suçun aydınlatılmasına yardımcı olmasını teşvik eder. Bu uygulama, hem suçun mağdurları için adaletin sağlanmasına yardımcı olur hem de failin topluma yeniden entegrasyonunu destekler. Etkin pişmanlık hükümleri, adalet sisteminin esnekliğini ve insan odaklı yaklaşımını yansıtır, suçun önlenmesi ve suçla mücadelede bireylerin işbirliğinin önemini vurgular.
Etkin pişmanlık, kişinin suç işledikten sonra, işlenen suçun etkilerini azaltmak veya ortadan kaldırmak amaçlı olarak göstermiş olduğu pişmanlık türüdür. Etkin pişmanlık T.C.K’da işlenen bazı suçlar kapsamında kişinin pişmanlık göstererek alacağı cezadan lehine indirim uygulanması durumudur.
Etkin pişmanlık, iki şekilde uygulama alanı bulmaktadır. Birinci olarak malvarlığına karşı işlenen suçlarda, kişinin ortaya çıkan zararı gidermesi suretiyle etkin pişmanlık gösterme halidir. İkincisi ise yine yasada belirtilen bazı suçlarda, kişinin birlikte suç işlediği, ya da kendisini azmettiren kişiyi yetkili makamlara bildirmesi suretiyle pişmanlık göstermesi halidir.
Etkin pişmanlık hükümleri, soruşturma ve kovuşturma aşamasında uygulanması bakımından alınacak cezada yapılacak indirim bakımından önem arzetmektedir. Örneğin, malvarlığına karşı işlenen suçlarda, kişi soruşturma aşamasında mağdurun zararını giderirse bu durumda kişinin cezasında 1/2 oranına kadar indirim uygulanabilmektedir. Yine malvarlığına karşı işlenen suçlarda, kovuşturma aşamasında mağdurun zararının giderilmesi halinde kişinin cezasında 2/3 oranına kadar indirime gidilebilmektedir.
Etkin pişmanlık, kişinin suç işlerken birlikte suç işlediği kişileri, ya da bir örgüt kapsamında suç işliyorsa, örgütün yapısı ile bilgi verdiği taktirde indirim oranı yasada belirtilen şekilde değişiklik göstermektedir.
Etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için, öncelikle suçun tamamlanması gerekmektedir. Suç tamamlanmadan gösterilen pişmanlık gönüllü vazgeçme olarak adlandırılmaktadır. Yine etkin pişmanlık uygulanacak suçun yasada belirtilmiş olması gerekmektedir. Her suçta etkin pişmanlık hükümleri uygulanmamaktadır. Mesela kasten yaralama suçunda etkin pişmanlık hükümleri uygulanmamaktadır. Etkin pişmanlığın uygulanabilmesinin bir diğer şartı da kişinin işlemiş olduğu suç nedeniyle ortaya çıkan sonucu ortadan kaldırmak için irade bir davranışta bulunması gerekmektedir. Yani kişinin işlemiş olduğu suç nedeniyle gerçekten pişman olması gerekmektedir.
Etkin pişmanlık bazen yasa koyucu tarafından belirli bir süreyle sınırlandırılmış olabilmektedir. Örneğin, kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu bakımından böyle bir düzenleme mevcuttur. Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu bakımından, kişinin etkin pişmanlık indiriminden faydalanabilmesi için, mağdurun şahsına zarar gelmeden ve soruşturma başlamadan önce mağdurun güvenli bir yere bırakılması halinde, kişinin cezasında 2/3 oranında indirim yapılmaktadır.
Etkin pişmanlık hükümlerinin her suç bakımından uygulanamayacağını, kanunda belirtilen belirli başlı suçlarda uygulanabileceğini belirtmiştik. Kanunda etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabildiği suçlara örnek olarak, hırsızlık, mala zarar verme, dolandırıcılık, yağma ve örgüt kapsamında işlenen suçları gösterebiliriz. Kanunilik ilkesi gereğince, kanunda belirtilmeyen suçlar bakımından etkin pişmanlık hükümleri uygulanmamaktadır.
Yukarıda değinilmiş olan hususlar genel hatları ile kaleme alınmış olup; her somut olay birbirinden farklı özellikler taşıyabileceğinden hak kaybına uğramamanız adına bir hukuk bürosu ile iletişime geçip profesyonel destek almanızı öneririz.