Kartalhan Hukuk & Danışmanlık Av. Meltem KARTALHAN
Haksız tahrik, bir kişinin, kendisine veya yakınlarına yönelik yapılan bir eylem karşısında, olağanüstü bir duygusal baskı altında kalarak, normal şartlar altında göstermeyeceği bir tepkiyle suç işlemesidir. Bu durum, suçun işleniş şeklini etkileyen önemli bir faktör olarak kabul edilir ve birçok hukuk sisteminde, cezai sorumluluğu ve cezanın boyutunu etkileyebilir. Haksız tahrik, suçun affedilir ya da mazur görülebilir yanlarını ortaya koyarak, cezai yaptırımların hafifletilmesine olanak tanır.
Haksız tahrik durumunda, suçun işleniş biçimi, failin psikolojik durumu ve olayın özgül koşulları dikkatlice incelenir. Burada esas olan, suçun işlenmesine yol açan olayların, fail üzerindeki etkisi ve bu etkinin normal bir insanın tepkisi çerçevesinde olup olmadığıdır. Haksız tahrik altında işlenen suçlarda, failin adalet duygusuna ters düşen bir eyleme karşı, kontrolünü kaybederek tepki gösterdiği kabul edilir. Bu, failin tamamen serbest iradesiyle hareket etmediği ve olayların akışı içinde belli bir psikolojik baskı altında kaldığı anlamına gelir.
Haksız tahrik hükümleri, bir yandan mağdurların ve toplumun korunması ihtiyacı ile diğer yandan failin olay anındaki özel durumunun dikkate alınması arasında bir denge kurmayı amaçlar. Bu nedenle, haksız tahrik iddiası, mahkemeler tarafından titizlikle değerlendirilir. Değerlendirme sürecinde, failin maruz kaldığı tahrik edici eylemin niteliği, bu eylemin fail üzerindeki etkisi ve failin eyleme verdiği tepkinin orantılı olup olmadığı gibi unsurlar göz önünde bulundurulur.
Haksız tahrikle ilgili hükümler, suç ve ceza hukukunun temel ilkelerinden biri olan adaletin sağlanması prensibine hizmet eder. Bu hükümler, her suçun ve her failin kendine özgü koşullara sahip olduğunu ve bu koşulların cezai yaptırımların belirlenmesinde dikkate alınması gerektiğini vurgular. Haksız tahrik durumunda verilen hafifletici kararlar, failin eyleminin tamamen mazur görülebilir olmadığını, ancak olay anındaki özel koşullar nedeniyle cezanın hafifletilebileceğini ifade eder.
Haksız tahrik, hukuk sisteminin, suç işleme eylemini ve failin suç anındaki psikolojik durumunu kapsamlı bir şekilde değerlendirme ihtiyacını yansıtır. Haksız tahrik hükümleri, ceza hukukunun adalet, orantılılık ve insanlık prensipleri doğrultusunda uygulanır. Bu hükümler, yargılama sürecinde fail için önemli bir savunma argümanı oluşturabilir ve adaletin her bir durumun özgül koşullarına göre tecelli etmesini sağlar.
Haksız tahrik, kişinin haksız bir fiile tepki olarak suç işlemesi nedeniyle cezasında kanunun belirlediği oranda indirim yapılması halidir. Kişiler kanunda sayılan bazı suçları işlerken, karşıdan gelen haksız bir eyleme tepki olarak bu suçları işleyebilmektedirler. Örneğin, kişinin kendisine hakaret eden kişiye karşı kasten yaralama suçunu işlemesi hali, haksız tahrik indirimi uygulanmasını gerektiren bir durumdur.
Haksız tahrik T.C.K’nın 29. Maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir. T.C.K. 25 ‘’ Haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işleyen kimseye,’’ denilmek suretiyle haksız tahrikin tanımı yapılmıştır. Haksız tahrik durumunda, işlenen suçun niteliğine ve haksız tahrikin ağırlığına göre kişinin cezasında indirim yapılmaktadır.
Haksız tahrik daha çok vücut dokunulmazlığına karşı işlenen ve şeref ve haysiyete yönelik işlenen suçlarda karşımıza çıkmaktadır. Örneğin, A şahsı B şahsına hakaret ediyor, B şahsı da hakaret eyleminin vermiş olduğu tepkiyle A’yı kasten yaralıyor. A şahsının B’ye hakaret etmesi, B açısından haksız tahrik oluşturmaktadır.
Haksız tahrik kişinin sadece kendisine yönelik olarak gerçekleşmeyebilir. Kişinin, eşine, çocuğuna, anne babasına yönelik gerçekleştirilen haksız bir eyleme karşı da kişinin vermiş olduğu tepki, hukuka aykırı fiil haksız tahrik kapsamında değerlendirilecektir. Örneğin, A’nın babası B tarafından kamuya açık alanda saldırıya ve hakarete uğruyor. A babasının saldırıya uğraması nedeniyle o anlık öfke ve sinirle B’yi darp ediyor. Bu durumda B haksız tahrik indiriminden yararlanacaktır.
Haksız tahrik altında haksız bir fiil gerçekleştirmek zorunda kalan kişi, o anlık sinir ve elzem durumuyla hareket etmelidir. Haksız tahrike sebep olan davranış nedeniyle kişi aradan uzun bir süre geçtikten sonra tepki verirse, bu halde haksız tahrik indiriminden yararlanamayacaktır. Haksız tahrik anlık gelişen, o anda tepki verilen davranışlar için söz konusu olmaktadır.
Haksız tahrik durumu her olaya göre farklılık arzetmektedir. Hakim olayları değerlendirir ve kişinin haksız tahrikten yararlanıp yararlanamayacağına karar verecektir. Özellikle karşılıklı kasten yaralama suçlarında ilk haksız eylemin kim tarafından gerçekleştiği tam olarak tespit edilememektedir. Bu gibi durumlarda Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre her iki taraf da haksız tahrik hükümlerinden yararlandırılacaktır.
Yukarıda değinilmiş olan hususlar genel hatları ile kaleme alınmış olup; her somut olay birbirinden farklı özellikler taşıyabileceğinden hak kaybına uğramamanız adına bir hukuk bürosu ile iletişime geçip profesyonel destek almanızı öneririz.